DSC64 (8)

łalności ludzkiej w odpowiedzi na rozwój technologii, które umoż-liwiają komunikację na duże odległości w czasie rzeczywistym;

-    dystrybucja władzy opartej na dostępie do sieci i kontroli nad strumieniami przepływów;

-    napięcie między określoną lokalnie ludzką tożsamością a pozbawionymi miejsca sieciami.

Czy cechy te opisują to, co dzieje się wokół nas? Materiał zaprezentowany w poprzednich rozdziałach wydąje się to sugerować. Nawet jeśli jest zbyt wcześnie, by nieodwołalnie nazwać nasze społeczeństwo społeczeństwem sieci, przypadek ten dostarcza nam realistycznego języka, dzięki któremu możemy wyartykułować wiele form współczesnych procesów społecznych, politycznych i ekonomicznych.

Technologie cyfrowe, przynąjmniej w zamożnych społeczeństwach zaawansowanego ekonomicznie świata, w coraz większym stopniu tworzą niezbędną infrastrukturę żyda codziennego. Nąjważniejsze procesy gospodarek kapitalistycznych (finanse, produkcja i konsumpcja) w znacznym stopniu uległy przekształceniu na poziomie globalnym, a gospodarki te wyobra-żają sobie, że są w większości „nowe” lub w przeważającej mierze „oparte na wiedzy”. Wiele przedsiębiorstw przekształciło się w formy sieciowe i, z lepszym lub gorszym skutkiem, praca i zatrudnienie przekształciły się w ten sam model. Monopol władzy politycznej, jakim cieszyły się suwerenne państwa narodowe, mimo iż prawdopodobnie nie został całkowicie przezwydężony, uległ znacznej modyfikacji dzięki rodzącym się nowym formom globalnych i krajowych rządów, które wyłoniły się z modelu sieciowego. Nowe ruchy społeczne, zorganizowane w model sieci i używające technologii sieci, stały się istotną siłą polityczną, zarówno pod względem narodowym, jak i transnarodowym. Tradycyjni aktorzy polityczni i instytucje, istniejący w ramach libe-ralno-kapitalistycznych państw, również przyswoili sobie ducha i narzędzia sieci, choć nie zawsze w sposób, który da się bezpośrednio porównywać do postępu demokratycznego. Dostęp do sieci oraz władza decydowania, co przez nie przepływa, są istotnym wskaźnikiem systematycznej korzyści i straty zarówno na poziomie globalnym, jak i krajowym. Wydąje się również, że

są dowody na to, iż opozycja w stosunku do globalizacji ekonomicznych i politycznych sieci zdominowanych przez zachod-nich/północnych kapitalistów stała się na całym świecie ważnym źródłem tożsamości politycznej. Ostatecznie, przekonaliśmy się także, że istotne aspekty wspólnoty i kultury w kontekście współczesnym mogą zostać w sposób efektywny zbadane przy wykorzystaniu modelu sieci. Tym samym mogłoby się wydawać, że teza o społeczeństwie sieci ma poważną wartość opisową, a więc nie można jej odłożyć na bok tylko ze względu na jej nadmierną ambicję.

Ambicja ta zaleca jednakże umiarkowanie w popieraniu mocy wyjaśniąjącej tej teorii. Jak sugerowano wyżej, słownictwo, jakiego dostarcza teza o społeczeństwie sieci, nie tylko opisuje, czym coś jest, ale wyznacza także oczekiwania odnośnie tego, czym może lub powinno to być. Język sieci zdecydowanie przeniknął do współczesnego dyskursu zarówno na poziomie oficjalnym, jak i popularnym. Intelektualiści, włącząjąc samego Castellsa, zaczęli odnosić się do sieci nie tylko jako do rzeczywistości społecznej, którą powinniśmy uznać, lecz także jako do nadrzędnej formy organizacyjnej, na której może i przypuszczalnie powinien zostać zbudowany cały porządek społeczny (Ca-stells 2003:12). Tutąj pomysł sieci zostąje poddany naturalizacji i podtrzymywany jest jako standard bliski doskonałości. W teorii społeczeństwa sieci, sieci są nie tylko określane i opisywane, są także reifikowane i fetyszyzowane. W tym sensie dyskurs społeczeństwa sieci przyjmuje ideologiczne - w przeciwieństwie do czysto socjologicznych - kształty.

W swojej analizie retoryki „społeczeństwa informacji” Chri-stopher May w następujący sposób opisuje ideologiczne funkcje nazwy:

„Argumenty za wyłonieniem się społeczeństwa informacji wzmocniły opisywaną przez siebie dynamikę, poprzez swój udział w reorganizacji relacji społeczno-ekonomicznych, którą jedynie miały jakoby »konstatować«. Analizy post industrialne, w których twierdzi się, że wyłania się społeczeństwo informacji, same przyczyniły się do pojawienia się tej nowej socjologicznej »rzeczywistości«. Utrzymując, że zmiany te są prawdziwe

207