DSC21

I

1.3. Rozwój miast a środowisko przyrodnicze 17

1.3. Rozwój miast a środowisko przyrodnicze

Człowiek, chcąc założyć miasto, był i jest przy wyborze miejsca ograniczony możliwościami, jakie stwarza środowisko przyrodnicze. Wybór lokalizacji miasta przeprowadzano analizując wnikliwie wszystkie czynniki fizjograficzne (Andrzejewski 1985). Już od samego początku budowy miasta środowisko przyrodnicze ulegało przekształceniu, a często degradacji. W procesie lokalizacji miast w czasach starożytnych i w średniowie

czu ważną rolę wśród komponentów śrpdowiska^odgryw23o wyniesienie terenu przyszłej osady nad okolicą, czylTaspekt obronny, położenie na szlaku lub skrzyżowaniu jzlaków handlowych, dogodność rozplanowania ulic, dostępność źródła wody pitnej, sprzyjający klimat i urodzame"gleby rTe~gbiotycźne elementy środowiska oceniano wyżej, jeśli na terenie miasta lub w jego pobliżu występowała bogata szata roślinna. Walory środowiska sprzyjają i stymulują bowiem rozwój miasta, mogą'wpływać na jego funkcję i wytyczać kierunek rozwoju.

Już w starożytności przyjęto pewne kanony lokalizacji miast, z których najistotniejszy dotyczył położenia. Miasto powinno powstać: na wzgórzu, w bliskości wody, w miejscu o korzystnym klimacie.

1 W historiFosadnictwa wzgórza były często wykorzystywane pod lokację ośrodków

1 miejskich ze względów bezpieczeństwa (Ostrowski 1996). Wybierano zazwyczaj trudno I dostępne wzgórza, mające walory naturalnej obronności. Były to również dobre punkty

obserwacyjne, z których wcześnie dostrzegano nieprzyjaciela.

O wyborze miejsca decydował też łatwy dostęp do wody pitnej, koniecznej ponadto

I do zabiegów higienicznych, a czasem i rytualnych. Tereny położone nad rzekami i zato-I kamTspeTniały te warunki i przyciągały osadnictwo. Rzekami transportowano produkty I rWymieniano je, co sprzyjaTó róźwojowi miast.

Korzystny klimat także decydował o wyborze miejsca pod osadę. Preferowane były

I tereny o dobrym nasłonecznieniu, osłonięte od chłodnych i porywistych wiatrów, nie 8 będące obszarami wilgotnymi, narażonymi na częste i długotrwałe mgły oraz przymrozki jesień ią i wiosną.

Atrakcyjność miejsc wybieranych pod nowe miasta zwiększało występowanie szaty 1 roślinnej, bardzo pożądanej w celu podniesienia walorów zdrowotnych.

Na wyniosłych, izolowanych wzniesieniach lubwzgórzach i eksponowanych ich I częściach budowano umocnienia obronne, obiekty kultu i pałace, które dominowały w krajobrazie. W historii osadnictwa i miast wzgórza lub wzniesienia zawsze były ele-I mentem pożądanym na terenie miasta. O wyborze miejsca decydowało zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom, np. przed powodziami i innymi klęskami żywiołowymi. Tere-, ny pod zabudowę wybierano również z uwagi na powiązania gospodarcze, społeczne i polityczne w regionach, w zależności od ich rangi.

Przykładem osady założonej przez Greków na wzgórzu jest Priene, miasto położone w zachodniej Turcji (ryc. 1.2). Założono je na wzniesieniu podcinanym przez zakole rzeki Manierę* (starożytny Meander). Stoki wzgórza opadają stopniami ku rzece. Od południa miasto ograniczała krawędź doliny, a od północy ściana skalna. Teren osady miał kształt prostokąta, którego długość dłuższego boku wynosiła ok. 600 m, a ligi------1 ")0 m.