DSC 79

podstawę życia kleru, że wzbraniał się wyświęcać ludzi, którzy z góry by jej nie zaakceptowali. W praktyce program natrafiał na trudności, które w części tylko udało się jego twórcy przezwyciężyć.

Sprawa reguł, jakie kierowały życiem biskupiego mona-sterium w Hipponie czy też innymi zależnymi od Augustyna klasztorami, nie jest dotąd jasna i budzi od kilkudziesięciu lat żywą dyskusję naukową. Stwierdźmy tu od razu, że tak jak reguła Benedykta nabrała znaczenia jako tekst obowiązujący w znacznej liczbie domów od VIII—IX wieku, tak zwane reguły Augustyna czekała wielka kariera w chrześcijaństwie zachodnim dopiero od wieku XI—XII. Już wtedy powstawały zresztą wątpliwości, co uważać za prawdziwy tekst Augustynowej reguły.

W dzisiejszym stadium dyskusji naukowych wyróżnić możemy trzy teksty pretendujące do miana reguły Augustyna. Będą to:

1.    tekst, traktowany od XII—XIII wieku jako Reguła sancti Augustini i używany do dziś w tym charakterze przez bardzo wiele zakonów i zgromadzeń męskich czy żeńskich. Od VIII wieku uważało się go tradycyjnie za przeróbkę niżej wymienionego listu nr 211;

2.    tak zwany List Augustyna nr 211, przeznaczony dla zespołu mniszek w Hipponie i zawierający gorące wezwania do życia w ubóstwie, jedności i miłości braterskiej;

3.    tekst O porządku klasztoru — De ordine monastcrii, zawierający w 10 krótkich artykułach praktyczne wskazania porządkowe dla zespołu mnichów.

Spośród tych trzech tekstów jedynie trzeci zawiera szczegółowe postanowienia organizacyjne. Dwa pierwsze, tak bliskie sobie, stanowią jakby ideowy manifest życia wspólnego chrześcijan.

Bez wchodzenia w szczegóły skomplikowanej dyskusji erudytów na temat autentyczności wszystkich tych tekstów stwierdzić moż.na, że wprawdzie nie ma pewności, że to Augustyn był rzeczywiście w pełnym tego słowa znaczeniu autorem którejkolwiek z „reguł”, jednak można przyjąć za pewne, że wszystkie trzy teksty pochodzą z czasów starożytnych, najpóźniej z VI wieku, i to z kręgu Augustynowej tradycji.

tt

Renesans reguł Augustyna przypada na wiek XI—XII, ale przykład życia i sformułowania biskupa Hippony

miały sw^roje znaczenie na Zachodzie już od wieku V. Badania nad szerzeniem się idei Augustyna są wprawdzie niezwykle utrudnione przez brak źródeł, można jednak dowodnie wskazać na ich wpływ na organizujące się w V—VI wieku klasztory nie tylko w Afryce, ale także w Hiszpanii, Italii i Galii.

Augustyn wyraził może tylko najlepiej tendencje występujące we wszystkich krajach Zachodu. Dzieje chrześcijaństwa w IV—VI wieku notują bardzo liczne imiona biskupów wykazujących podobne dążenia. W praktyce obserwujemy tu często oscylowanie między wyraźnym ideałem anachorecko-cenobitalnym a narzucającymi się potrzebami społecznymi. Widać to między innymi na przykładzie mnicha-biskupa drugiej połowy IV wieku, św. Marcina z Tours.

Marcin jest jednym z najbardziej popularnych w całym średniowieczu świętych: w samej Francji występował jako patron prawie 4000 kościołów i w prawie 500 nazwach miejscowych. Jego żywot, napisany przez bliskiego przyjaciela i wielbiciela, Sulpicjusza Sewera z Akwitanii, stanowił w ciągu wieków jeden z najbardziej klasycznych tekstów hagiograficznych. Miało to oczywiście ogromne znaczenie dla spopularyzowania „mniszo-biskupiego" rodzaju życia, którego Marcin był jednym z wielkich inicjatorów, i uzasadniającej go ideologii.

Urodził się w Panonii, na terenie dzisiejszych Węgier, jako syn cesarskiego oficera, kilka lat młodości spędził w północnej Italii, w siedemnastym roku życia wcielony został do armii rzymskiej i skierowany do Galii. Tam przyjął chrzest i postanowił wkroczyć na drogę chrześcijańskiej doskonałości. Zwolniony z wojska w 356 r., udał się do biskupa Hilarego z Poitiers, sławnego ze swej głęboko chrześcijańskiej postawy. W tym właśnie czasie Hilary przebywał na kilkoletnim wygnaniu. Marcin szukał go po północnej Italii, prowadząc życie mnisze. Wrócił następnie razem z Hilarym i osiadł w Liguge koło Poitiers, gdzie rychło dołączyli się do niego inni kandydaci do życia mniszego. W krótkim czasie Marcin zdobył tak wielki autorytet, że około 371 r. powołany ząstał na biskupa w niedalekim Tours. Piastując tę godność zachował do-

6* 83