DSCe53

NEUROPSYCHOLOGIA

technik umożliwiających badanie, jakie zdolności percepcyjne i możliwości kontrolowania reakcji ruchowych ma każda z półkul. Technika ta opiera się na pewnej obserwacji, a mianowicie, Trevarthen i Kinsbournc zauważyli, że pacjenci po komisurotomii mają tendencję do uzupełniania materiału za linią środkową w podobny sposób, jak robią to niektóre osoby z niedowidzeniem połowiczym (rozdz. 7). Na przykład, kiedy pokazywano tylko połowę bodźca w taki sposób, że krawędź tej połówki bodźca pokrywała się z pionową linią środkową, pacjent po komisurotomii reagował często tak, jakby spostrzegał cały bodziec. Ów proces dopełniania materiału był szczególnie silny po lewej stronie wtedy, gdy stosowano reakcje werbalne, a po prawej stronie, gdy proszono badanego o narysowanie bodźca (Trevarthen, 1974a, 1974b). Bodźce chimeryczne stanowią połączoną w pionowej linii środkowej kompozycję składającą się z prawej połowy jednego bodźca i lewej połowy drugiego, na przykład lewej połowy jednej twarzy i prawej połowy drugiej. Do innych bodźców skonstruowanych przez Levy i jej współpracowników należą tzw. figury typu „rogi”, konturowe rysunki zwykłych przedmiotów i wzory łańcuszkowe (ryc. 8.5).

Owe złożone bodźce eksponowano na krótki czas za pomocą tachistoskopu i pytano badanego, co widział. Stosowano trzy rodzaje odpowiedzi: (1) wskazywanie lewą ręką, (2) wskazywanie prawą ręką, (3) nazywanie bodźca.

Przy reagowaniu przez wskazywanie badany dostawał zestaw oryginalnych bodźców, z których utworzono figury chimeryczne. Przy nazywaniu zabierano zestaw bodźców do wyboru, a badanego uczono przedtem imion przypisanych każdej z twarzy oraz nazw różnego typu „rogów”.

Levy i jej współpracownicy zwrócili uwagę, że „rozpoznawanie twarzy ma charakter zde-

1. „Łoś"	W		_1 1_	L___
2. , Wapiti"^11			1 2 2 1	3 1
3. Jeleń"	**		ty*: *4: 1 3 2 3	** 3 1

I Rycina 8.5. Figury chimeryczne Źródło: Levy, J. i in., 1972.

Wapiti - bardzo duży jeleń północnoamerykański (przyp. tłum.).

ASYMETRIA PÓŁKUL MÓZGOWYCH

cydowanie całościowy (Gestalt-like), a twarz stosunkowo mało nadaje się do analitycznego opisu werbalnego”. W praktyce klinicznej zaobserwowali ponadto, że pacjenci, którym rozpoznawanie twarzy sprawia trudność, przeważnie mają uszkodzenia w prawej półkuli. Nasunęło to przypuszczenie, że po komisu-rotomii prawa półkula mogłaby mieć przewagę w tego rodzaju zadaniach. Owa hipoteza

0    asymetrii funkcjonalnej na korzyść prawej półkuli zyskała silne potwierdzenie dla wszystkich czterech zestawów bodźców (twarze, rogi, rysunki i wzory), niezależnie od tego, której ręki używał pacjent przy wskazywaniu. Kiedy jednak zmieniono rodzaj reakcji na słowną, czyli podawanie nazwy bodźca, wystąpiła odwrotna zależność, a mianowicie fawo-lyzowanie informacji wzrokowych przekazywanych do lewej półkuli. Gdy posługiwano się wskazywaniem, faworyzowany był „uzupełniony” bodziec z lewej połowy pola widzenia, natomiast przy nazywaniu zaznaczała się istotna przewaga prawej połowy pola widzenia. Asymetria funkcji przy nazywaniu twarzy była wprawdzie istotna, ale nie tak uderzająca, jak przy wskazywaniu, a odsetek błędów był większy. Autorzy powiadają: „Wahanie oraz sporadyczne wypowiedzi badanych wyraźnie świadczyły o tym. że dla lewej półkuli ten rodzaj zadania jest niezmiernie trudny i że lewa półkula ma skłonność do opisywania wyrazistych rysów cech twarzy z prawej połowy pola widzenia, nie zaś do nazywania twarzy jako całości (Levy

1    in., 1972, s. 66; pogrubienie dodane przez autorów tej książki).

Implikacje tej serii eksperymentów są tak doniosłe, że warto przytoczyć w całości podsumowanie autorów:

Badanie spostrzegania wzrokowego przy użyciu bodźców chimerycznych, złożonych z lewych lub prawych połówek, wykazało, że u pacjentów po komisurotomii obie rozłączone półkule mózgu mogą równocześnie i niezależnie od siebie przetwarzać konfliktowe informacje. To, która półkula przejmie kontrolę nad reakcją „odczytania”, zależy przede wszystkim od wymaganego sposobu przetwarzania informacji przez ośrodkowy układ nerwowy, a nie od charakteru bodźców lub od tego, czy w wykonywaniu reakcji pośredniczą procesy tożstronne czy przeciw-stronne. Jeśli zadanie wymaga jedynie rozpoznania wzrokowego, to następuje kodowanie wzrokowe, w którym pośredniczy prawa półkula i które opiera się raczej na właściwościach kształtu bodźca niż na analizie jego poszczególnych, odrębnych cech. Z drugiej strony, jeśli wymagany jest jakiś rodzaj kodowania werbalnego, to kontrolę przejmuje lewa półkula i podejmuje próbę rozpoznania wzrokowego na podstawie możliwych do nazwania analitycznych cech bodźca. Stwierdzono, że lewej półkuli niezwykle trudno jest rozpoznać bodźce, które nie mają żadnych etykietek słownych przechowywanych w pamięci długotrwałej i które nie nadają się do analizy cech. Doszliśmy do wniosku, że każda z rozłączonych półkul ma własną, specjalistyczną strategię przetwarzania informacji, i że o tym, która półkula będzie dominująca dla danego zadania w warunkach badania testowego, decyduje to, która strategia jest bardziej skuteczna (Levy i in., 1972, s. 75-76).

Funkcje wzrokowo-przestrzenne

Do najbardziej znamiennych danych, potwierdzających koncepcję zróżnicowania wzroko-wo-przestrzennych funkcji lewej i prawej półkuli, należą wyniki dawnych badań nad dwoma pacjentami po komisurotomii (Gazzaniga i in., 1962; Bogen. Gazzaniga, 1965; Bogen, 1969a). Obaj chorzy przed operacją potrafili pisać zarówno jedną, jak i drugą ręką, przy czym ręka lewa nie była preferowana. Po komisurotomii obaj pacjenci utracili zdolność pisania lewą ręką. lecz zachowali zdolność pisania prawą.