DSCe54

Wystąpiła jednak dysocjacja między zdolnością pisania i rysowania. Chociaż przed operacją obaj pacjenci lepiej kopiowali rysunki ręką prawą, jednak po operacji każdy z nich lepiej wykonywał to zadanie, posługując się ręką lewą. Tę wzrokowo-przestrzenną przewagę tak zwanej półkuli podległej zaobserwowano również w zadaniach polegających na układaniu wzorów z klocków - lepiej wykonywanych lewą ręką. Gdy stosowano polecenia słowne, przewagę odzyskiwała ręka prawa.

Aby wyraźnie odróżnić rysowanie według instrukcji werbalnej (dysgrafię), Bogen (1969a) zaproponował analogiczny termin, dyskopia, oznaczający trudności z kierowaniem się „instrukcją wzrokową (czyli kopiowaniem wzoru), w przeciwieństwie do rysowania na polecenie słowne”.

Charakter przewagi prawej półkuli pozwoliły jeszcze lepiej zrozumieć trzy ekspeiy-menty Nebesa, które wykazały, że przewaga ta występuje w zakresie modalności zarówno dotykowej, jak i wzrokowej oraz syntezy informacji z obu tych modalności. Nebes (1974a) przedstawił hipotezę, że prawa półkula „zajmuje się ogólną konfiguracją sytuacji bodźcowej, syntetyzując w sensowny obraz fragmentaryczne dane percepcyjne otrzymane z „próbkowania”¹². Uważa się zatem, że prawa półkula tworzy kontekst przestrzenny dla szczegółowej analizy, którą przeprowadza półkula dominująca” (s. 156).

W pierwszym ekspeiymencie weryfikującym tę hipotezę (Nebes, 1971) zadaniem badanego było wzrokowe lub dotykowe oszacowanie wielkości koła, z którego pochodziły tuki o różnej wielkości (80°, 120°, 180°, 280°). Zastosowano różne warianty zadania: doty-kowo-wzrokowe, wzrokowo-dotykowe i doty-kowo-dotykowe. Spośród pięciu zbadanych pacjentów po komisurotomii czterech wykonało to zadanie istotnie lepiej lewą ręką we wszystkich trzech wariantach, tzn. zarówno zadanie ograniczone do jednej modalności (intramodalne), jak i warianty wymagające udziału różnych modalności zmysłowych (in-termodalne). W drugim eksperymencie (Nebes, 1972) badany miał wybrać spośród kilku prezentowanych dotykowo figur o różnym kształcie tę, którą można by utworzyć z eksponowanej wzrokowo figury podzielonej na fragmenty. Każdy z bodźców wzrokowych przedstawiał jakąś figurę geometryczną pociętą na części, które rozsunięto, zachowując jednak ich pierwotne rozmieszczenie i położenie względem siebie. Po raz kolejny okazało się, że badani po komisurotomii znacznie trafniej rozpoznawali bodźce lewą ręką niż prawą. Jak wykazały eksperymenty kontrolne, słaby poziom wykonania nie wynikał ani z trudności w zakresie różnicowania dotykowego, ani z intermodalnego charakteru zadań, lecz z tego, że zadanie wymagało spostrzegania „postaci” (Gestalt). W trzecim eksperymencie (Nebes, 1973) wykorzystano dobrze znaną w psychologii postaci zasadę bliskości. Zmiana odstępów pomiędzy jednakowymi jednostkami bodźcowymi powoduje powstanie dwóch różnych spostrzeżeń, na przykład na rycinie 8.6 figura po lewej spostrzegana jest jako kolumny kropek, podczas gdy figura po prawej - jako poziome rzędy.

Trzem osobom po komisurotomii eksponowano tachistoskopowo jedną z tych figur w lewej albo w prawej połowie pola widzenia i proszono je, by ruchem palca sygnalizowały, czy układ jest pionowy, czy poziomy. Wszyscy trzej badani trafniej oceniali bodźce eksponowane w lewej połowie pola widzenia, „co nasuwa przypuszczenie, że u człowieka prawa półkula jest bardziej kompetentna niż lewa, jeśli chodzi o spostrzeganie ogólnej konfiguracji bodźca, wynikającej z przestrzennej organizacji jego elementów” (s. 285).

¹² Kolejnego badania poszczególnych elementów (przyp. red. nauk.).

ZESTAW 1

ZESTAW 2

I Rycina 8.6. Figura Gestalt

Rycina 1 ze s. 286 w: Nebes, R. D., 1973; dzięki uprzejmości Pergamon Press.

Takie eksperymenty dostarczają mocnych argumentów na poparcie poglądu, że prawa półkula funkq'onuje znacznie sprawniej w sytuacjach wymagających syntezy konfiguracji na podstawie fragmentarycznych danych. Nebes (1974b) uważał, że tę zdolność prawej półkuli „można uznać za funkcję przestrzenną, która umożliwia nam wnioskowanie o strukturze i organizacji otoczenia na podstawie ograniczonych danych, bez konieczności dokonywania szczegółowej analizy całego zbioru bodźców sensorycznych” (v 12). Nebes zwrócił uwagę na to, że wyniki jego eksperymentów wraz z danymi, które uzyskano w badaniach z figurami chimerycznymi, wskazują, że o tym, która półkula będzie „dominująca”, czyli będzie miała przewagę funkcjonalną, decyduje wymagany w danej sytuacji typ przetwarzania informacji. .Jeśli potrzebne jest tylko proste rozpoznawanie wzrokowe, to nawet przy materiale werbalnym działa prawa półkula. Jeśli jednak wymagana jest transformacja werbalna, to nawet materiał niewerbalny będzie przetwarzany przez lewą półkulę”. Jeżeli to przypuszczenie jest słuszne (na co wskazuje wiele danych eksperymentalnych), to łatwiej nam będzie zrozumieć, dlaczego w literaturze na temat skutków uszkodzenia mózgu powstały sprzeczności dotyczące wykonywania przez pacjentów zadań „werbalnych” w odróżnieniu od „niewerbalnych”. Umożliwi to również opracowanie zadań (testów), które miałyby większą wartość prognostyczną, tzn. trafniej wskazywałyby, w której półkuli jest zlokalizowane uszkodzenie.

Komentarz na zakończenie: chociaż w wielu eksperymentach z przecięciem połączeń spoidłowych stosowano opisane powyżej techniki „ograniczenia stymulacji do jednej półkuli”. jednak badania z ekspozycją materiału w dowolnym miejscu pola widzenia mogą jeszcze ujawnić dalsze zróżnicowanie reakcji obu rąk, w zależności od rodzaju przetwarzanego materiału (Loring i in., 1989).

Przegląd badań nad integracją informacji wzrokowych po rozszczepieniu mózgu (Cor-ballis, 1995) oraz nowsze prace na ten temat (np. Corballis i in., 2002) potwierdzają, że główna różnica między półkulami w zakresie