książka
0

komunikacji literackiej w fazie inicjalnej. Wszystkie one jednak pośredniczą między małym odbiorca) a kultur.i literacki), pełniąc rolę c za Min inspirującą do lektury, niekiedy konkurencyjną, zawsze jednak odgrywając ważną rolę w¹ przyswajaniu „abecadła literatury", zespołu nad/nac/cń, oczekiwań, wreszcie kształtowaniu upodobań.

Przyjmująo że inicjacja literacka to zespól oddziaływań społecznych między dzieckiem a jego środowiskiem, oddziaływań przygotowujących do Obcowania z literaturą, musimy leż wziąć pod uwagę (akt. że oprócz całego wachlarza bezpośrednich kontaktów międzyludzkich, oprócz planowych czy nieświadomych działań osób i instytucji możemy wyodrębnić |K*wnc elementy oddziaływań inicjalnych również w samych treściach literatury kierowanej do młodego odbiorcy /wrócenie uwagi na takie właśnie cechy komunikatów literackich przeznaczonych dla dziecka pozwala na uwypuklenie tego aspektu literatury dziecięcej, w którym ona sama staje się swoistą strefą inicjacyjną, wprowadzeniem odbiorcy do obcowania z literaturą powszechną. Wśród różnorodnych funkcji społecznych, jakie literatura dziecięca |>clnila i pełni, tę bowiem uważam za nabierającą w’ Czasach współczesnych coraz większej wagi. Jej wzrost wiąże się. moim zdaniem, z procesem komplikowania się środków wyrazu literatury współczesnej, sprawiającym, iż dzisiejszy czytelnik z trudnością obcuje z nią l>cz. specjalnego przygotowania. /. drugiej natomiast strony przyczyną tych przemian mogłoby być stopniowe zmniejszanie się wiary w skuteczność funkcji literatury jako bezpośredniego instrumentu socjotechnicznego. tj. środka wdrażającego normy społeczne i regulującego ludzkie zachowania, która to funkcja stanowiła w przeszłości główny cel oddziaływania literatury na młodego odbiorcę. Analiza współczesnej literatury dziecięcej, najczęściej występujących w niej slruklui literackich i chwytów stylistycznych, uproszczonych zastosowań nowych środków wyrazu, pozwala ukazać pewne kompletne sekwencje inicjacyjne, jakie ta literatura tworzy.

Stąd też literatura dziecięca będzie w niniejszej pracy traktowana między innymi jako zespół środków' prowadzących do przygotowania przyszłego czytelnika, uczestnika procesów komunikacji literackiej, jako jcs/czc jedna strefa inicjalna oddziałująca na równi z innymi.

Dawniejsze układy społeczno-kulturowe, między innymi opisywane w' cytowanej pracy S. Żółkiewskiego, sprawiały, że w biografii czytelniczej jednostki dominowała najczęściej jedna droga do literatury. Niceo inny obraz kształtowania «ię kultury literackiej jednostki wydaje się dominować dzisiaj. Na skutek postępujących procesów dyfuzji kulturowej, a także rosnącej instytucjonalizacji wychowania w literaturę prowadzi obecnie kilka równoległych dróg i coraz więcej dzieci styka się z więcej niż / jedną /. nich, choć mogą one oddziaływać z różną intensywnością i na różnym poziomic. Podobnie jak różne obiegi literackie różnią się i rcj>crtunrcin. i doborem kodu znaczeniowego, lecz nic różnicują grup odbiorców, a krzyżują się ze sobą coraz silniej, oddziałując na odbiorcę równocześnie,

Mimo znacznych zróżnicowań kulturowych trudne byłoby, jak sądzę, wyodrębnienie wśród dziecięcej publiczności literackiej zróżnicowanych, odmiennych literackich obiegów (np. wiejskiego, miejskiego, inteligenckiego). Zresztą sądzę, iż współczesne procesy homogenizacji kultury utrudniałyby znacznie stworzenie jasnej typologii obiegów literackich również i wśród dorosłych odbiorców literatury.

Podjęta w niniejszej pracy próba opisu przebiegu inicjacji literackich w naszych warunkach spolcc/nych ma na celu przede wszystkim zwrócenie uwagi iii różnorodne formuły funkcjonowania społecznego literatury w wymienionych środowiskach wychowawczych. Ma ona ponadto przedstawić zespól środków oddziaływania, jakimi się te instytucje posługują, oraz określić skutki, przybierające formę dominującego w danej strefie rozumienia funkcji utworu literackiego, a także zespołu nawyków i przekonań, jakie młody odbiorca z danej strefy wynosi lub wynosić może.