DSCe58

NEUROPSYCHOLOGIA

wymagające precyzyjnych ruchów, takie jak rysowanie czy kopiowanie (Bogen, Gazzani-ga, 1965; Zaidel, Sperry, 1977). Warto zauważyć, że pacjent, którego opisali Sugishita i współpracownicy (1980), miał jednostronną agrafię po przecięciu jedynie tylnej połowy ciała modzelowatego w trakcie usuwania zespolenia tętniczo-żylnego. Nie stwierdzono u tego pacjenta jednostronnej apraksji ani anomii dotykowej.

Aleksja połowicza (hemialeksja)

Termin ten oznacza utratę zdolności czytania w jednej połowie pola widzenia u osoby bez niedowidzenia połowiczego jednoimien-nego. To rzadkie zaburzenie występuje po przecięciu płata ciała modzelowatego (sple-nium) - operacji przeprowadzanej z różnych powodów (Trescher, Ford, 1937; Maspes, 1948; Gazzaniga i in., 1965; Gazzaniga, Sperry, 1967; Sugishita i in., 1978). Po przecięciu splenium z powodu guza szyszynki Sugishita i współpracownicy (1978) stwierdzili u swoich trzech pacjentów pooperacyjną hemia-leksję (utratę zdolności czytania w jednej połowie pola widzenia) w obu wersjach języka japońskiego, tj. Kana (sylabogramy) i Kan-dżi (ideogramy). W dwa lub trzy lata później aleksja połowicza w zasadzie ograniczała się do Kana, zdolność czytania ideogramów się poprawiła.

Apraksja jednostronna

Wszyscy pacjenci Bogena wykazywali jednostronną (lewostronną) apraksję po operacji (Bogen, 1985a). Z czasem nastąpiła u nich pewna poprawa, lecz jeszcze w wiele lat później można było wykryć pewien stopień apraksji (Zaidel, Sperry, 1977). Zaburzenie to uwzględniono tutaj dlatego, że ściśle rzecz biorąc, ma ono związek z funkcjami językowymi, ponieważ tak naprawdę jest to jednostronna apraksja ideomotoryczna.

Pamięć

Jak udowodniły liczne badania Speny’ego i jego współpracowników, każda półkula jest zdolna do przechowywania informacji w celu późniejszego ich odzyskania z magazynu pamięciowego, a ta zdolność ma bezpośredni związek ze specjalizacją półkulową. Nie oznacza to jednak, że zdolności pamięciowe chorych z rozszczepieniem mózgu pozostają normalne. Milner i Taylor (1972) sprawdzały metodą rozpoznawania dotykowego pamięć pacjentów po komisurotomii, których proszono o dotykowe zapoznanie się z przedmiotem, a następnie wybranie go dotykiem z grupy czterech obiektów, po przerwie trwającej do dwóch minut. Stosowano dwa rodzaje obiektów: (1) przedmioty codziennego użytku, do których łatwo było dołączyć etykietkę werbalną, na przykład gumka receptur-ka, klucz, moneta czy nożyczki oraz (2) „niewerbalne” figury nonsensowne. U sześciu spośród siedmiu badanych lewa ręka miała znaczną przewagę, co interpretowano jako dowód, że złożone informacje percepcyjne można zapamiętać bez konieczności kodowania werbalnego i że to prawa półkula jest wyspecjalizowana w tym zakresie.

Zestawienie wyników tych dwóch badań wydaje się wskazywać, że „obie półkule mózgowe zwykle uczestniczą w takich zadaniach, przy czym prawa odgrywa rolę wiodącą”. Milner (1974) zwróciła uwagę, że koncentracja na danych z badań nad komisuroto-mią, świadczących o specjalizacji półkulowej oraz równoległe prowadzenie badań nad asymetrią u ludzi zdrowych przy użyciu podobnych technik eksperymentalnych może prowadzić do nadmiernego akcentowania różnic funkcjonalnych między obu półkulami. Przypomina nam, że jak wykazały badania nad uszkodzeniami jednostronnymi, po obu stronach mózgu istnieje równoległa organizacja funkcji, czego nie powinno się przeoczyć. Zaidel i Sperry (1974) przy użyciu sześciu stan-daiyzowanych testów pamięci przebadali w sumie dziesięciu pacjentów po komisurotomii.

Z analizy danych wynika, że procesy pośredniczące w początkowym kodowaniu, a także wydobywaniu z magazynu pamięciowego engramów po stronie przeciwległej, wymagają współdziałania półkul, i wobec tego zależą od połączeń spoidłowych. W późniejszych badaniach Phelps i współpracownicy (1991) porównali skutki przecięcia spoidła przedniego i całkowitego przecięcia połączeń spoidłowych. Deficyt przypominania sobie materiału zarówno wzrokowego, jak i werbalnego stwierdzono tylko u osób po całkowitym przecięciu połączeń, lecz nie w przypadkach częściowego przecięcia (spoidła przedniego). Autorzy podkreślają znaną już, ważną rolę hipokampa i jego połączeń w procesach pamięci. Podczas operacji całkowitej struktury te na ogół bywają naruszone, natomiast przy częściowym przecięciu są zachowane.

W przedstawionym tu wyborze danych o komisurotomii koncentrowano się na tych obszarach, które zostały najdokładniej zbadane. Do innych zagadnień, które badano mniej systematycznie, należą emocje, wola i świadomość. Marginalne dane na ten temat pojawiają się w wielu cytowanych wyżej pracach. Obszerny przegląd uzyskanego wcześniej materiału przedstawił Lishman (1971).

Na zakończenie - w literaturze przedmiotu opisano coś, co wygląda na odrębną i niezwykłą postać zaburzeń pamięciowych w następstwie chirurgicznego uszkodzenia kolana ciała modzelowatego podczas operacji tętniaków w tej okolicy (Simemitskaia, Rurua, 1989). Takich zaburzeń nie stwierdzono ani po przecięciu spoidła przedniego w leczeniu padaczki (Provinciali i in., 1990), ani też w trzech przypadkach samoistnej częściowej dyskoneksji, czyli uszkodzenia spoidła przedniego wskutek wylewu (Leiguarda i in., 1989). Prowadzi to do przypuszczenia, że wszelkie trudności pamięciowe mogą być bardziej związane z niewystarczającym zaopatrzeniem obwodów pamięciowych w krew, niż z ciałem modzelowatym jako takim.

AGENEZJA CIAŁA MODZELOWATEGO

W rzadkich przypadkach ciało modzelowate, największe spoidło nowej kory. nie rozwija się, co nosi nazwę agenezji. Podsumowanie wcześniejszej literatury z reprezentatywnym omówieniem wielu publikacji neuropsycho-logicznych przedstawił Dimond (1972). Niezależnie od tego, że taka wada rozwojowa rzadko się zdarza, przydatność tego materiału w badaniach asymetrii półkul owej jest ograniczona ze względu na wiele czynników, m.in. trzeba ustalić, czy agenezja była całkowita, czy nie, lub czy towarzyszył jej jakiś inny patologiczny stan mózgowia. Faktem jest, że żadne dramatyczne objawy mogą nie wystąpić wciągu życia osoby z agenezją. o czym świadczą przypadki ujawnienia agenezji dopiero podczas sekcji zwłok. Ponadto, w większości opisanych we wcześniejszej literaturze przypadków nie stosowano udoskonalonych procedur badania (takich jak metody opracowane w badaniach nad komisuroto-mią), które pozwoliłyby wykryć skutki dyskoneksji, gdyby takie istniały. Niektórzy autorzy (np. Russell, Reitan, 1955) uważają, że prawdopodobnie dlatego w większości bardzo dawnych prac nie stwierdzano żadnych objawów, jeśli agenezji ciała modzelowatego nie towarzyszyły jakieś inne mózgowe odchylenia od normy. Kwestię korelacji kliniczno--patologicznych w tych przypadkach przeanalizowano ponownie (Loeser, Alvord, 1968a, 1968b). Później, wraz z powstaniem takich