dydaktyka0005

1. KATEGORIE WYNIKÓW KSZTAŁCENIA CHEMICZNEGO

W rozdziale omówiono zagadnienie kwalifikowania zadań chemicznych do określonych kategorii wyników kształcenia chemicznego (1.1). Przedstawiono przykłady zadań opracowanych przez autora niniejszej pracy, które przyporządkowane zostały do danej kategorii wyników (1.2). W końcu rozdziału przedstawiono pytania i zadania do samodzielnego rozwiązania (1.3).

1.1. Kwalifikowanie zadań chemicznych do określonej kategorii wyników kształcenia

Transformacja ogólnych celów kształcenia chemicznego (długoterminowych wyników kształcenia) na cele sformułowane w postaci operacyjnej (krótkoterminowe wyniki nauczania wyrażone w czynnościach uczniów), wymaga jednoczesnego opracowywania zadań pozwalających sprawdzić, czy uczący się osiągnęli założone przez nauczyciela cele operacyjne, czy też nie.

Problem klasyfikacji wyników kształcenia chemicznego omówiony jest w pracach K. Czupiał [1, 2]. Zaproponowane przez autorkę kategorie wyników dla trzech poziomów taksonomicznych celów nauczania chemii są następujące:

Poziom I. Wiadomości i rozumienie wiadomości.

1.    Znajomość faktów.

2.    Znajomość terminologii.

3.    Znajomość klasyfikacji, kategorii i kryteriów.

4.    Znajomość kierunków i etapów rozwoju zjawisk chemicznych.

5.    Znajomość praw, zasad, reguł i innego rodzaju uogólnień.

6.    Rozumienie języka chemicznego, symboli i wzorów.

7.    Tłumaczenie z jednej formy przekazu na inną.

8.    Interpretacja, wyjaśnianie, nowe porządkowanie treści.

Poziom n. Umiejętności: Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych.

1.    Obserwacja zjawisk, dostrzeganie symptomów reakcji chemicznych.

2.    Umiejętność dokonywania opisu obserwacji, używając właściwego języka.

3.    Umiejętność wykonywania pomiarów.

4.    Umiejętność wyboru właściwej aparatury do wykonania pomiaru lub przeprowadzenia eksperymentu.

5.    Zestawienie wyników pomiarów, oszacowanie pomiaru, ustalenie zakresu dokładności pomiaru.

6.    Umiejętność operowania symboliką chemiczną.

7.    Umiejętność wykonywania obliczeń chemicznych znanymi sposobami.

8.    Umiejętność zapisu i odczytywania równań reakcji chemicznych.

Poziom II. Umiejętności: Posługiwanie się sprzętem laboratoryjnym i środkami dydaktycznymi.

1.    Umiejętność posługiwania się sprzętem laboratoryjnym.

2.    Umiejętność wykonania prostych technik laboratoryjnych.

3.    Umiejętność odczytywania i interpretacji danych z wykresów, tablic, zestawień.

4.    Umiejętność korzystania z instrukcji słownych, rysunkowych, pisemnych.

Poziom II. Umiejętności: Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych.

1.    Umiejętność stawiania pytań.

2.    Formułowanie roboczych hipotez i wniosków.

3.    Planowanie odpowiednich procedur dla przeprowadzenia eksperymentu.

Poziom III. Postawy i zainteresowania.

1.    Dostarczenie uczniowi przeżyć i doznań.

2.    Rozwój naukowych zainteresowań chemią.

Zadania zaliczane do określonych kategorii wyników nauczania chemii można umownie skategoryzować. Ranga (1) dotyczy zadań, których rozwiązanie wymaga zastosowania przez uczących się zdobytych wiadomości w sytuacjach problemowych. Ranga (2) charakteryzuje zadania, w trakcie rozwiązywania których uczący się stosują zdobyte wiadomości w sytuacjach typowych. Ranga (3) dotyczy zadań, w trakcie rozwiązywania których uczący się powinien wykazać się umiejętnością rozumienia wiedzy chemicznej. Najniższa ranga (4) charakteryzuje zadania, których rozwiązanie wymaga jedynie wykorzystania zapamiętanych wiadomości.

Pojęcie „zadanie” rozumiane jest przez nas w szerszym znaczeniu tego słowa, jako dowolne zagadnienie chemiczne wymagające rozwiązania przez uczącego się. W takim rozumieniu tego pojęcia, zadania chemiczne różnią się między sobą stopniem złożoności fabuły oraz rodzajem działań wykonywanych przez uczących się.

Do zadań chemicznych w szerokim znaczeniu tego słowa należą pytania, polecenia, typowe zadania chemiczne (obliczeniowe, eksperymentalne, jakościowe itp.). Wśród zadań chemicznych ze względu na ich strukturę możemy wyodrębnić zadania otwarte (inwencyjne) i zamknięte (selekcyjne). Przez zadanie otwarte (inwencyjne) rozumiemy zadanie, w trakcie rozwiązywania którego uczący wykonuje samodzielnie określone działania rozwiązujące zmierzając do osiągnięcia celu zadania. Zadanie tego typu nie zawiera możliwych wariantów jego rozwiązania, w odróżnieniu od zadań zamkniętych. Przez zadanie zamknięte (selekcyjne) rozu-

7