ekonomika (54)

woeowe zostały zrealizowane. fcłencjalny użytkownik transportu, poszukując Interesującej go usługi, każdorazowo ocenia możliwoki zaspokojenia swoje} po. trzeby transportowej pod względem cech jakościowych i ceny. ftgtulaty przewozowe mogą być związane z (tab. 4.1):

•    odległością przestrzenną;

•    czasem przewozu;

•    przedmiotem przewozu.

U). 1L Klasyfikacja postulatów przewozowych

1 Odległość przestrzeniu	Czas przewozu	Przedmiot przewozu
1* dostępność do sieci	1* szybkość	• bezpieczeństwo
I tTMttpOftOWf)	• terminowość	• kompleksowość obsługi
1* bezpośredniość	• dostępność w czasie	• masowość
1* przepustowość	1* regularność	• wygoda podróżowania
1* wydłużenie drogi	|* CZęłtodlWOŚĆ •    rytmiczność 1 .---L.— »— «. •    puwuimoK	• koszt transportu
	• niezawodność

Źiódloc opracowanie własne na poibi IłwteOyira—wp—■>—fortonym. WKL Waisa.

nMksA

Dostępność do sieci transportowej jest postulatem, który oznacza pożądany przez użytkowników transportu stan dostępności do punktów transportowych Określonej gałęzi transportu, w których mogą rozpocząć i zakończyć proces przemieszczania. Dostępność ta zależy od gęstości sieci transportowej i gęstości punktów transportowych Wymaganiem użytkowników transportu jest, aby gęstość punktów transportowych była jak największa w stosunku do występującego zapotrzebowania. Z drugiej strony, im większa gęstość punktów transportowych, tym dłuższy czas przejazdu między oddalonymi od siebie punktami, a to oznacza mniejszą prędkość eksploatacyjną. Realizacja postulatu dostępności zależy również od znaczenia i klasy sieci transportowej. Im wyższa jest jej ranga (np. magistrala kolejowa, autostrada), tym mniejsza dostępność i rzadziej rozmieszczone punkty transportowe. Największą dostępnością charakteryzują się sieć lokalnego znaczenia.

Dostępność do sieć transportowej może być bezpośrednia (punkt załadunku i wyładunku znajduje się na terenie użytkownika) lub pośrednia (skorzystanie z określonej gałęzi transportu, np. kolejowego, morskiego, lotniczego, wiąże się z czynnościami dowozowo-odwozowymi). Przy dostępność pośredniej postulatem użytkowników jest, aby droga dowozu była jak najkrótsza, gdyż wtedy jest krótszy czas dowozu i niższe koszty. Największą dostępnością charakteryzuje się transport samochodowy, a w drugiej kolejność - transport kolejowy.

ftostulat dostępności ma podstawowe znaczenie dla tych użytkowników transportu. którzy często nadaję i odbierają przesyłki towarowe.

Postulat bezpośredniości oznacza możliwość zrealizowania procesu przemieszczania jednym środkiem transportu .od drzwi do drzwi". W przewozach ładunków uniknięcie zmiany środka transportu skraca czas dostawy, poprawia bezpieczeństwo przewozu i obniża koszty przemieszczania. Postulat bezpośredniości jest ważny również w przewozach pasażerskich, ponieważ nie tylko skraca czas przejazdu, ale zmniejsza uciążliwości związane z podróżowaniem. Bezpośredniość jest uwarunkowana dostępnością bezpośrednią i najczęściej zapewnia ją transport samochodowy.

Przepustowość danego elementu infrastruktury (np. drogi, dworca, terminalu lotniczego) to liczba pojazdów lub pasażerów, jaka może z niego skorzystać w danej jednostce czasu (np. w ciągu godziny lub doby). Przepustowość infrastruktury drogowe) ma bardzo duże znaczenie w centrach miast, gdzie natężenie ruchu jest największe i regularnie powstają zatory na tych ulicach i skrzyżowaniach, których przepustowość jest niewystarczająca. Realizacja postulatu wystarczającej przepustowości wymaga inwestycji w rozbudowę i modernizację infrastruktury liniowej i punktowej. Postulat przepustowości może pozostawać w pewnej sprzeczności z postulatem dostępności, gdyż zwiększenie liczby punktów transportowych na danej linii zmniejszy jej przepustowość.

Wydłużenie drogi komunikacyjnej jest określane przy użyciu współczynnika wydłużenia drogi, który oblicza się jako stosunek drogi rzeczywistej między punktami transportowymi do drogi najkrótszej mierzonej w linii prostej¹⁰*:

gdzie:

IV_Ł — współczynnik wydłużenia drogi komunikacyjnej,

L, - odległość rzeczywista między dwoma punktami po określonej drodze,

L — odległość w linii prostej między tymi punktami.

Największe wydłużenie drogi komunikacyjnej występuje w żegludze śródlądowej, znacznie mniejsze — w transporcie samochodowym i kolejowym, a najmniejsze - w transporcie morskim. Wydłużenie drogi komunikacyjnej jest wynikiem ukształtowania terenu, który wpływa na fizyczne i ekonomiczne możliwości realizacji danej trasy oraz dotychczasowego zagospodarowania przestrzennego (lokalizacji produkcji i sieci osadniczej). Uwzględnienie postulatu jak najmniejszego wydłużenia drogi komunikacyjnej następuje na etapie planowania rozbudowy infrastruktury liniowej, kiedy trzeba pogodzić wymagania użytkowników transportu i czynniki techniczne, ekonomiczne oraz społeczne związane z realizacją tej konkretnej inwestycji.

“ W. Grzywacz. J. Bumewicz, op cit , s. 153.