ekonomika (55)

1UB

Szybkość z punktu widzenia użytkownika oznacza toczny czas trwania procesu transportowego lub łaócucha transportowego Oczywiście prędkość techniczna i eksploatacyjna środka transportu odgrywaj istotną rolę w całkowitym czasie dostawy, ale oprócz czasu jazdy ważny jest czas operacji zaladunkowo-- wyładunkowych oraz oczekiwania na środek transportu. Dla użytkownika transportu nie jest ważne, jaką prędkość rozwija dany środek transportu, ale jaki będzie całkowity czas przemieszczania .od drzwi do drzwi". Postulat szybkości ma duże znaczenie w przewozach ładunków o niskiej naturalnej podatności transportowej (możliwość obniżenia jakości ładunku lub utraty jego wartości użytkowej) oraz w przewozach ładunków wysokowartościowych, ze względu na zamrożenie kapitału obrotowego na czas transportu. W przewozach pasażerskich do czasu przemieszczania wliczany jest czas przejazdu głównym środkiem transportu, czas dojścia lub dojazdów oraz czas oczekiwania w punktach transportowych. Postulat szybkości charakteryzuje zatem pożądaną szybkość dostawy lub dotarcia na miejsce przez podróżującego Czynnik czasu odgrywa coraz większą rolę w procesach gospodarczych i życiu społecznym, w związku z tym znaczenie postulatu szybkości w hierarchii ważności poszczególnych cech usług transportowych cały czas rośnie. Dzięki temu nastąpił dynamiczny rozwój rynku usług kurierskich i przesyłek ekspresowych.

Terminowość jest postulatem, który oznacza realizację usługi w ściśle określonym terminie. Może to dotyczyć odbioru przesyłki od nadawcy w sprecyzowanym czasie lub dostarczenia jej .dokładnie na czas" do odbiorcy, albo jednego i drugiego. Wzrost znaczenia postulatu terminowości wiąże się z coraz powszechniejszym wprowadzaniem systemów logistycznych w przedsiębiorstwach produkcyjnych, których celem jest minimalizacja zapasów magazynowych surowców do produkcji i wyrobów gotowych. Przedsiębiorstwa te wprowadzają dostawy „just m time" Nie ma dla nich znaczenia, jak szybko przewoźnik może dostarczyć ładunek, ale wyznaczają dokładny czas rozładunku i samochód musi przyjechać o ściśle określonej godzinie.

Dostępność w czasie środka transportu wiąże się ze sposobem organizacji transportu — czy jest to transport regularny, czy nieregularny. W transporcie regularnym na tę dostępność składa się kilka cech, a mianowicie częstotliwość, regularność. punktualność i rytmiczność. W transporcie nieregularnym o dostępności w czasie decyduje elastyczność dyspozycyjna środka transportu. W tym zakresie niekwestionowanym liderem jest transport samochodowy, ponieważ samochód ciężarowy czy autokar mogą być podstawione do użytkownika transportu w hawł™ krótkim czasie, zwłaszcza przy tak dużej nadpodaży usług, jaka występuje w tym segmencie rynku transportowego¹ .

Regularność jest postulatem, którego realizacja zapewnia dostępność środka transportu w czasie i miejscu z góry wyznaczonym i podanym do wiadomo-

Id w rozkładzie jazdy. Postulat ten jest spełniany w transporcie miejskim, regularnej komunikacji autobusowej, przewozach kolejowych, ale już nie zawsze w przewozach lotniczych, gdzie przeloty znajdujące się w rozkładzie lotów mogą być odwołane z powodu niesprzyjających warunków pogodowych, a tanie linie lotnicze często odwołują loty z powodu zbyt malej liczby pasażerów. Najdogodniejsze dla użytkownika połączenia regularne powinny zapewniać odpowiednią częstotliwość i rytmiczność odjazdów. W przypadku ładunków przewozy regularne dominują w transporcie kolejowym, ale występują też w innych gałęziach transportu, również w transporcie samochodowym. Wielu dużych operatorów sektora TSL uruchamia stale linie drobnicowe do krajów Europy Zachodniej, na których samochody ciężarowe zbierają paczki różnych klientów na określonej trasie.

Częstotliwość kursowania środków transportu jest to liczba środków transportu odjeżdżających w danym kierunku w jednostce czasu. Powinna być ona ustalana elastycznie, w zależności od występujących potrzeb transportowych, i indywidualnie dla poszczególnych rynków transportowych. Nadmierna częstotliwość w stosunku do potrzeb powodowałaby niewykorzystanie środków transportu i wynikający z tego wyższy koszt przewozu. Natomiast zbyt mała częstotliwość jest negatywnie oceniana przez użytkowników transportu, gdyż powoduje dłuższe oczekiwanie na środek transportu i wydłuża pełen cykl transportowy. Wymogi użytkowników transportu w tym zakresie odmiennie kształtują się w transporcie ładunków i osób. Znacznie większa waga jest przywiązywana do częstotliwości w przewozach pasażerskich, szczególnie w ruchu miejskim, gdzie jest wzmożona ruchliwość społeczeństwa. Przy doborze częstotliwości kursowania środków transportu musi być brany pod uwagę również nierównomierny rozkład natężenia ruchu w różnych okresach (wahania dobowe, tygodniowe, roczne)*. Uproszczenie w 2004 roku procedur celnych i otwarcie polskiego rynku na kraje Unii Europejskiej spowodowało zmianę w strukturze rodzajowej przesyłek, a konkretnie ich rozdrobnienie. Klienci firm transportowych wolą zamawiać towar mniejszymi partiami, na czas dokładnie określony, gdyż dzięki eliminacji postoju na granicach dostawy ładunków charakteryzują się większą niezawodnością. Im droższy towar, tym większy jest nacisk na zwiększenie częstotliwości dostaw małych partii towaru. Zjawisko przechodzenia na mniejsze i zarazem częstsze dostawy będzie prawdopodobnie nasilać się wraz z rozwojem logistyki w przedsiębiorstwach.

Rytmiczność to jednakowe odstępy czasu między kolejnymi połączeniami transportowym w danym kierunku, jej ocena jest dokonywana przez użytkownika transportu łącznie z oceną częstotliwości połączeń. Duża rytmiczność oferowanych usług jest zjawiskiem pozytywnym i świadczy o wysokiej jakości

1

Tanka; EbnomiJsi. .. op. dt, s. 138.

¹⁰⁷ Ekonomika transportu. Red. A. Piskozub, Of. dl, s. 155.