5217957737

Z punktu widzenia użytkowego można opakowania podzielić na trzy grupy:

■    butelki i słoje do płynów spożywczych,

■    butelki i słoje do artykułów chemicznych,

■    butelki i słoiki do produktów farmaceutyczno-kosme-tycznych.

Wyroby te są produkowane z sodowo-wapniowego szkła bezbarwnego, szkła o podwyższonej bezbarwności lub barwnego, przy czym na ogół jest to barwa brunatna, rzadziej zielona. Tylko nieliczne opakowania, w tym głównie kosmetyczne, są wytwarzane ze szkła o szerszej gamie kolorystycznej.

Zasadniczą zaletą opakowań szklanych jest ich wysoka obojętność w stosunku do przechowywanych w nich produktów, stosunkowo niski koszt ich wytwarzania, przy zastosowaniu wyłącznie surowców krajowych, których mamy pod dostatkiem. Niewątpliwą zaletą jest ich łatwe utylizowanie po wykorzystaniu. Opakowania zużyte, dostające się na wysypiska są neutralne dla środowiska. Wadą opakowań szklanych była do niedawna ich znaczna masa. To spowodowało, że w latach osiemdziesiątych na zachodzie rozwinęła się szeroko produkcja opakowań z tworzyw sztucznych. Zalety szkła jako tworzywa na opakowanie oraz opracowanie i wdrożenie do praktyki przemysłowej produkcj i lekkich opakowań szklanych, o takiej samej lub nawet podwyższonej wytrzymałości w stosunku do opakowań tradycyjnych, spowodowało ponowne zainteresowanie opakowaniami szklanymi. Przyczyniło się do tego również wprowadzenie sprawnego recyklingu stłuczki z opakowań. Stłuczka ta zostaje zużytkowana do ponownego wytopu i wytwarzania opakowań szklanych. Te rozwiązania sprawiły, że

w

w niektórych krajach zachodnich (Szwajcaria, Holandia, Niemcy) ponad 70% szklanych opakowań jest produkowanych ze stłuczki. W Polsce problem recyklingu stłuczki nie został dotychczas rozwiązany, w związku z czym udział stłuczki z recyklingu w masie produkowanych opakowań nie przekracza 8%. Wzrost udziału stłuczki z recyklingu wpływa na obniżenie zużycia surowców, energii, materiałów ogniotrwałych, co znajduje odbicie w ekonomice procesu topienia szkła i ochronie środowiska. Na terenie Polski organizacja recyklingu jest nadal w stanie początkowym i znaczniejsze efekty mogą być oczekiwane po 2000 roku. Są już jednak utworzone podmioty gospodarcze, których zadaniem jest recykling stłuczki. Na obszarze południowo-wschodniej Polski działa taki podmiot dla potrzeb HS „Jarosław”.

Obecnie pracuje w Polsce około 20. hut produkujących opakowania szklane. Największą i najnowocześniejszą hutą produkującą opakowania szklane jest wybudowana w latach siedemdziesiątych Huta Szkła „Jarosław”. Należy ona obecnie do koncernu Owens-Illinois. Na czterech liniach produkcyjnych o dobowym wydobyciu około 800 Mg masy szklanej z czterech pieców wannowych produkuje się rocznie na automatach rzędowych około 240 tys. Mg opakowań (ponad I miliard sztuk), co stanowi ponad 1/3 ogółu produkcji opakowań szklanych w Polsce. Sporządzanie zestawów szklarskich, topienie szkła, formowanie i kontrola jakości wyrobów są w pełni zautomatyzowane.

Do średniej wielkości producentów opakowań zaliczyć można 10 hut o dobowym wydobyciu masy szklanej od 50 do 250 Mg. Stopień mechanizacji i automatyzacji produkcji w nich jest wysoki, przy czym we wszystkich formowanie odbywa się w sposób automatyczny przy zastosowaniu rzędowych lub rotacyjnych automatów kroplowych. Pozostałe huty to niewielkie zakłady o dobowym wydobyciu masy szklanej poniżej 50 Mg. Formowanie wyrobów odbywa się tam w sposób automatyczny na automatach kroplowych lub ssących, w sposób półautomatyczny a w wypadku produkcji balonów nawet ręczny.

Wszystkie piece wannowe są ogrzewane gazem przy czym w części środkowo-wschodniej kraju wysokometa-nowym a w zachodniej zaazotowanym i wysokometano-wym. Tylko nieliczne piece są dodatkowo dogrzewane energią elektryczną. Większe piece są to piece poprzecz-nopłomienne, małe to U-płomienne.

Roczna wielkość produkcji opakowań szklanych na jednego mieszkańca wynosi w Polsce 18 kg. Ten sam wskaźnik dla krajów Unii Europejskiej wynosi powyżej 40 kg. Mówi on jak wielki dystans dzieli krajowy przemysł produkcji opakowań od krajów UE. Świadczy to również o dużych perspektywach rozwojowych branży opakowań. Biorąc powyższe pod uwagę i wynoszący obecnie tonaż produkcji opakowań szklanych (810,7 tys. Mg za rok 1996) powinien on w najbliższych 10. latach wzrosnąć do około 1 300 tys. Mg, aby chociaż częściowo zbliżyć się do krajów UE.

Przy uwzględnieniu konieczności rozwinięcia w tym czasie recyklingu stłuczki, udział wyprodukowanych z niej opakowań powinien wzrosnąć przynajmniej do 30%. W Polsce wielu dużych odbiorców opakowań szklanych korzysta z opakowań zwrotnych, które są używane wielokrotnie. Ze względu na rosnące wymagania odnośnie do higieny i kosztów mycia zwrotnych opakowań szklanych dąży się ostatnio do przejścia na jednorazowe wykorzystanie opakowań szklanych, co spowoduje wzrost ich produkcji.

Tendencję wzrostową powinien też wykazywać eksport opakowań szklanych, który w roku 1995 osiągnął 120 tys. Mg to jest 16% produkcji opakowań szklanych. W eksporcie przeważają zdecydowanie opakowania bezbarwne. Wysoka jakość opakowań czyni je konkurencyjnymi na rynkach zachodnich. Zawdzięcza się to między innymi dużej czystości piasku szklarskiego z Osiecznicy

Ceramika - Materiały Ogniotrwałe nr 1/98 33