114,115

ncj. Istniejące w piśmie nnictwic polskim sposoby zrozumienia rchabilil można podzielić na trzy grupy:

—    wskazujące nu cele rehabilitacji, mówiące, że je-sl to działalność lub proces zmierzający do usprawnienia, przywrócenia, korygowania, kompensacji uszkodzeń;

—    wskazujące na przedmiot oddziaływań, np. rehabilitacja mowy, słu-

chu:

—    wskazujące na sposób, metodę postępowania, np. rchabiJitacja to odtwarzanie w zmienionym mózgu mechanizmów regulujących czynności (ł.uria. 1^70), rehabilitacja lo uaktywnienie już opanowanych schematów i doprowadzenie <lo organizacji nowych struktur i całości (Piagel, l'J66).

Definiowanie terminu rehabilitacja społeczna przez jej żele lub przedmiot nie pozwala na określenie odrębności rehabilitacji. Ponadto z definicji wskazującej na cele nie wynikają żadne przesłanki ani co do metod i sposobu postępowania, ani co do przedmiotu i zakresu oddziaływań. Określenie zaś. że przedmiotem rehabilitacji jest uszkodzona funkcja, sugeruje działa nic skierowane na objaw, a nic na pizyczynę. Definicje mieszczące się w trzeciej grupie ukierunkowują postępowanie tcdiubililacyjnc na mechanizm czynności, a nie na samą czynność. Do tej grupy definicji należy propozycja M. Zalewskiej i B. Sawy (1981).

Podstawą sformułowania definicji rehabilitacji psychologicznej były przesłanki dotyczące natury postępowania rehabilitacyjnego. Otóż. cechą charakterystyczną tego postępowania jest stawianie dziecku określonych zadań. Ogólnie mówiąc jest to proces nauczania. Można zatem postawi pytanie, czym różni się nauczanie, które jest rehabilitacją, od nauczania, które rehabilitacją nic jest. Rehabilitację psychologiczną podejmujemy w odniesieniu do dzieci z zaburzeniami mowy, których istotą są właśnie trudności uczenia się w toku rozwoju. Sformułowana przez autorki definicja rehabilitacji psychologicznej brzmi; rehabilitacja psychologiczna to specyficzna forma nauczania, mająca na celu reorganizowanie mechanizmów czynności. Specyfika polegałaby na stosowaniu metod właściwych tylko psychologii. Możemy zatem powiedzieć, że rehabilitacja psychologiczna to oddziaływanie metodami psychologicznymi odwołujące się do psychologicznych mechanizmów zachowania odbiegającego od normy, liędzic to zatem uczenie nowych zachowań reakcji poprzez organizowanie czynności dzie cha takimi metodami (bodźcami), które odwołują się do psychologicznych mechanizmów czynności i mają nu celu spowodowanie określonych zmian. Przyjęcie lak rozumianej definicji zakłada konieczność znajomości psycho-

I. >gicznycimccłianizmOW czynności, a takie zasad ich reorganizacji. Bardzo l>r/ydatntjc&( lu odwołanie się do teorii J. Konorskiego (1969). Wcześniej omawiała poglądy lego autora dotyczące rozwoju mowy, warto w tym miejscu zrócic uwagę na te elementy teorii Konorskiego, które mogą hyc wykorzystać w procesie rehabilitacji.

W furii Konorskiego zachowanie ujmuje się jako funkcjonalnie zwią /anc z piccsami zachodzącymi w ośrodkowym układzie nerwowym Obserwowane akcje pozwalają na formułowanie hipotez dotyczących mechanizmów morowych determinujących określone typy reakcji. Innymi słowy, analiza zahowania w kategoriach zależności reakcji od działających IkkIz. ców umcłiwia formułowanie hipotez dotyczących procesów nerwowych posrcdnkącydi między danym typem bodźca działającego na receptory a reakcją Procesy te traktuje się jako mechanizmy funkcjonowania ośrodkowego ul adu nerwowego. Konorski zakłada że:

pKiesy nerwowe, zachodzące w ośrodkowym układzie nerwowym, są przyeztą wystąpienia zarówno reakcji zewnętrznych. jak i pewnych doznań psydcznych człowieka;

—    ntcrwowalnc reakcje na bodźce określonego rodzaju mogą siano wic pottawę wysuwanych hipotez dotyczących procesów nerwowych pośrednkących między bodźcem a reakcją;

—    echami charakterystycznymi procesów nerwowych jest ich sekwen cyjnofó ot/ to. że angażują funkcjonalnie wybrane układy komorek nerwowych w utęhic systemów układu nerwowego.

Wedłg Konorskiego mozg składa się z z trzech systemów lii ukojona Inych:

1)    sysemów afercntnych, których zadaniem jest prześle wszystkim dostarczanie do mózgu informacji dotyczących otoczenia. są one odpowiedzialne ztoercepcję otaczającej nas rzeczywistości;

2)    syemów asocjacyjnych łączących poszczególne systemy aferentne i ich częś:, są ono odpowiedzialne za zużytkowanie percepcji dla różnych zachowań Połączenia między poszczególnymi analizatorami stanowią ich podstawę lcurofizjologiczną. Cechą charakterystyczną asocjacji jest ich jednokicrakowość, co oznacza,że istnienie asocjacji od percepcji A do percepcji i nic implikuje występowania asocjacji od B do A.'Jednakże Konorski rżyjinuje istnienie potencjalnych połączeń w obydwu kierunkach, dzięki czeiu zachodzi możliwość zmiany kierunku asocjacji;

3)    syemów cfercninych odpowiedzialnych za wykonanie określonej czynności.

115