114,115

nci. leniejące w piśmiennictwie polskim sposoby zrozumienia rchabilit można podzielić na Ir/y grupy:

-    wskazujące na cele rehabilitacji, mówiące, że jest to działalność lub proces zmierzający do usprawnienia, przywrócenia, korygowania, kompensacji uszkodzeń;

-    wskazujące na przedmiot oddziaływań, np. rehabilitacja mowy, słuchu:

-    wskazujące na sposób, metodę postępowania, np. icbabiJilacja lu odtwarzanie w zmienionym mózgu mechanizmów regulujących czynności (I.uria, 1976), rehabilitacja to uaktywnienie już. opanowanych schematów i doprowadzenie do organizacji nowych srmkiur i całości (Piag.et, 1066).

Definiowanie terminu rehabilitacja społeczna przez jej cele lub przedmiot nie pozwala na określenie odrębności rehabilitacji. Ponadto z definicji wskazującej na cele nic wynikają żadne przesłanki ani co do metod i sposobu postępowania, ani co do przedmiotu i zakresu oddziaływań. Określenie zaś. że przedmiotem rehabilitacji jest uszkodzona funkcja, sugeruje działa nie skierowane na objaw, a nie na pizyczynę. Definicje mieszczące się w tizcciej grupie ukierunkowują postępowanie tchubililacyjne na meełianizm czynności, a nie na samą czynność. Do tej grupy definicji należy propozycja M. Zalewskiej i B. Sawy (19X1).

Podstawą sformułowania definicji rehabilitacji psychologicznej były przesłanki dotyczące natury postępowania rehabilitacyjnego. Otóż. cechą charakterystyczną tego postępowania jest stawianie dziecku określonych zadań. Ogólnie mówiąc jest to proces nauczania. Można zatem postawi pytanie, czym tóżni się nauczanie, które jest rehabilitacją, od nauczania, które rehabilitacją nie jest. Rehabilitację psychologiczną podejmujemy w' odniesieniu do dzieci z zaburzeniami mowy, których istotą są właśnie trudności uczenia się w toku rozwoju. Sformułowana przez autorki definicja rehabilitacji psychologicznej brzmi: rehabilitacja psychologiczna to specyficzna forma nauczania, mająca nu celu reorganizowanie mechanizmów czynności. Specyfika polegałaby na stosowaniu metod właściwych tylko psychologii. Możemy zatem powiedzieć, że rehabilitacja psychologiczna to oddziaływanie metodami psychologicznymi odwołujące się do psychologicznych mechanizmów zachowania odbiegającego ud normy. Będzie to zatem uczenie nowych zachowań reakcji poprzez organizowanie czynności dzie cka takimi metodami (bodźcami), które odwołują się do psychologicznych mechanizmów czynności i mają na celu spowodowanie określonych zmian. Przyjęcie tak rozumianej definicji zakłada konieczność znajomości psycho-

I.* ieznycimccłianizjnów czynności, a lakżc zasad ich reorganizacji. Bardzo przydałnijest U> odwołanie się do teorii J. Konorskiego (1%9). Wcześniej omawiała! po^lydy lego autora dotyczące rozwoju mowy, warto w tym miejscu zróctc uwagę na te clcmcnly teorii Konorskiego, które mogą hyc wykorzystać w procesie rehabilitacji.

W ferii Konorskiego zachowanie ujmuje się jako funkcjonalnie zwią zanc z prcc-sami zachodzącymi w ośrodkowym układzie nerwowym. Obserwowane rakcjc pozwalają na formułowanie hipotez dotyczących mechanizmów morowych determinujących określone typy reakcji. Innymi słowy, analiza zshowania w kategoriach zależności reakcji od działających bódź. ców u mcii wi a formułowanie hipotez dotyczących procesów nerwowych pocsicdniuicych między danym typem bodźca działającego na receptory a reakcją Procesy te traktuje się jako mechanizmy funkcjonowania ośrodkowego uladu nerwowego. Konorski zakłada że:

piccsy nerwowe, zachodzące w ośrodkowym układzie nerwowym, są przycz ą wystąpienia zarowno reakcji zcwitętizriych, jak i pewnych doznań psyecznych człowieka;

—    ntcrwowalric reakcje na bodźce określonego rodzaju mogą stanu wic pod&wę wysuwanych hipotez dotyczących procesów nerwowych pośredniiących między bodźcem a reakcją;

—    echami charakterystycznymi procesów nerwowych jest ich sekwen cyjuośe otz lo. żre angażują funkcjonalnie wybrane układy komorck nerwowych w okęhic systemów układu nerwowego.

Wedłg Konorskiego mozg składa się z. z trzech systemów Innkcjona Inych:

1)    syamow aferenlnych, których zadaniem jest przede wszystkim dostarczanie do mózgu informacji dotyczących otoczenia, są one odpowiedzialne z;-xrcepx,ję otaczającej nas rzeczywistości;

2)    syemów asocjacyjnych łączących poszczególne systemy aferentne i ich cz.ęś:, są one odpowiedzialne za zużytkowanie percepcji dla różnych zachowań Połączenia między poszczególnymi analizatorami stanowią ich podstawę icurofizjologiczną. Cechą charakterystyczną asocjacji jest ich jednokiemkowość, co oznacza,że istnienie asocjacji od percepcji A do percepcji f nie implikuje występowania asocjacji od li do A. 'Jednakże Konorski rzyjmnjc istnienie potencjalnych połączeń w obydwu kierunkach, dzięki czeiu zachodzi możliwość zmiany kierunku asocjacji;

3)    syemów cfcrcntnych odpowiedzialnych za wykonanie określonej czynności.

115