ekonomia (54)

124    V. Podstawowe kategorie gospodarki rynkowej

Rys. V,4. Typowa krzywa podaży

Poruszanie się po krzywej podaży w górę lub w dół jest graficznym odzwierciedleniem reakcji podaży na zmianę ceny. Siłę tej reakcji możemy mierzyć; wrócimy do tego w dalszej części rozdziału.

6.2. Pozacenowe determinanty podaży

Rozmiary podaży są określane również przez czynniki pozacenowe. Wśród nich należy wymienić koszty wytwarzania, rentowność produkcji dóbr substytucyjnych, czy nniki naturalne (przy pewnych rodzajach produkcji) oraz inne czynniki o charakterze obiektywnym.

Porównanie kosztów całkowitych z całkowitym przychodem osiąganym ze zrealizowanej produkcji (inaczej - utargiem całkowitym) informuje producenta o osiąganej rentowności produkcji, czyli o realizacji funkcji celu. Zmiana kosztów produkcji może być spowodowana zmianami cen czynników wytwórczych, zmianami technologii i organizacji produkcji, a także zmianami polityki ekonomicznej rządu. Zarówno polityka monetarna, wpływająca na wysokość stopy procentowej, jak i finansowa, wpływająca na wysokość podatków czy subsydiów, oddziałuje na koszty wytwarzania. Na przykład wzrost stopy procentowej oznacza wyższe koszty pozyskania kapitału, wzrost niektórych podatków przedsiębiorcy traktują również jako wzrost kosztów wytwarzania produktów. Inaczej działają subsydia - oznaczają one spadek kosztów wytwarzania.

Zmiana kosztów produkcji powoduje przesunięcie krzywej podaży w lewo lub w prawo, ma wpływ na jej położenie. Możemy to przedstawić graficznie (rys. V.5).

Rys. V.5. Zmiana kosztów produkcji a położenie krzywej podaży

Przesunięcie krzywej podaży z położenia /’,, do położenia Pi 2. czyli spadek podaży z (ż, do (ż₂, odpowiada wzrostowi kosztów produkcji, gdyż wzrost kosztów produkcji przy danej cenie produktu oznacza spadek rentowności (opłacalności) tej produkcji, co skłania producentów do jej ograniczenia. Przesunięcie krzywej podaży z położenia P_tll do położenia P_:[,, czyli wzrost rozmiarów podaży z (), do (ż,, odpowiada / kolei spadkowi kosztów wytwarzania. Spadek kosztów produkcji przy danej cenie produktu oznacza wzrost rentowności (opłacalności) tej produkcji. Skłania to producentów do zwiększania jej rozmiarów z £ż, do Q\-

6.3. Podaż i cena a czynnik czasu

W przeciwieństwie do popytu, który może zareagować niemal natychmiast na zmianę determinant cenowych czy pozacenowych, reakcja podaży na zmianę czynników ją określających wymaga czasu. W analizie procesów dostosowawczych po stronie podaży możemy wyróżnić trzy sytuacje: okres ultrakrótki, okres krótki i okres długi.

W okresie ultrakrótkim podaż jest stała; w lej sytuacji cena jest funkcją popytu.

W okresie krótkim następują procesy dostosowawcze podaży w ramach istniejącego potencjału wytwórczego poprzez jego lepsze wykorzystanie. Podaż może wzrosnąć w ramach zakreślonych przez możliwości produkcyjne./'

W okresie długim zdolności produkcyjne zwiększają się. Jest to skutek inwestycji. Ich przeprowadzenie wymaga czasu; różnego zresztą dla posżczcgólnych