ekonomia (123)

268 IX. Podstawowe kategorie i czynniki wzrostu gospodarczego

Rys. IX.8. Poziom dochodu narodowego w równowadze

jednak: dla punktów leżących na tej linii wielkości dochodu narodowego i agregatowego popytu są równe. Prosta AP_r przecina się z linią 45° w punkcie E. Punkt E ilustruje stan równowagi, albowiem zamierzone łączne wydatki są w tym punkcie równe wytworzonemu dochodowi narodowemu. Punkt E wyznacza ponadto poziom dochodu narodowego w równowadze, który wynosi 100. Przy dochodzie niższym od 100, agregatowy popyt przewyższa podaż (prosta AP_p leży powyżej linii 45°), co prowadzi do wzrostu dochodu narodowego. Gdy dochód narodowy jest wyższy od 100, agregatowy popyt jest niższy od podaży (prosta AP_r leży poniżej linii 45°), w rezultacie czego następuje spadek dochodu narodowego aż do osiągnięcia stanu równowagi.

5.4. Mnożnik

W poprzednim punkcie rozdziału wyjaśniliśmy, jak wyznaczany jest poziom dochodu narodowego w stanie równowagi przy danej konkretnej funkcji agregatowego popytu. Obecnie zastanowimy się nad pytaniem, jak zmiana jakiegoś elementu agregatowego popytu wpływa na dochód narodowy w równowadze.

Załóżmy, że następuje zmiana wydatków autonomicznych, oznaczająca przesunięcie funkcji agregatowego popytu. Przyjmijmy, że zmiana tych wydatków dokonuje się w wyniku zmiany wydatków inwestycyjnych. Powstaje pytanie, jak zmiana autonomicznych wydatków inwestycyjnych oddziałuje na wielkość dochodu narodowego w równowadze. Rozważmy tę kwestię, wykorzystując wprowadzony wcześniej przykład liczbowy (por. tablicę IX.4).

Załóżmy, że początkowo gospodarka znajduje się w stanie równowagi przy Y = 100 mld zł (punkt E na rys. IX.9). Załóżmy ponadto, że w rezultacie optymistycznych nastrojów przedsiębiorców następuje zwiększenie wydatków inwestycyjnych o 6 mld zł (dalej pomijamy miliardy i złote). Mamy więc Al = 6. Na rys. IX.9 prosta AP_p przesuwa się do położenia AP'. W tej sytuacji na rynku towarów pojawia się nierównowaga, gdyż Y = 100, zaś AP_p'= 106. Mamy więc AP' > Y. Wiemy z wcześniejszych rozważań, że przy nadwyżce popytu następuje wzrost produkcji i dochodu narodowego. Powstaje jednak pytanie, o ile wzrośnie dochód narodowy.

Dochód narodowy (w mld zł)

Rys. IX.9. Mnożnik. Wzrost inwestycji a wzrost dochodu narodowego w równowadze

Początkowy wzrost wydatków inwestycyjnych o 6 powoduje wzrost produkcji dóbr inwestycyjnych dla zaspokojenia tego dodatkowego popytu. Rozważamy gospodarkę w warunkach niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych, więc wzrost produkcji jest możliwy poprzez pełniejsze wykorzystanie istniejących zdolności wytwórczych. Dzięki produkcji i sprzedaży dodatkowych dóbr inwestycyjnych powstają dodatkowe dochody (AP = 6), które trafiają do gospodarstw' domowych. Na tym jednak proces się nie kończy. Gospodarstwa domowe przeznaczają