ekonomia (55)

126 V. Podstawowe kategorie gospodarki rynkowej

Rys. V.6. Podaż w różnych okresach

dziedzin wytwarzania. Zwiększenie zdolności produkcyjnych sprawia, że w okresie długim istnieją największe możliwości wzrostu podaży. Przedstawmy to graficznie (rys. V.6).

W okresie ultrakrótkim krzywa podaży (P,_n) ma kształt linii równoległej do osi rzędnych (podaż stała). Przesunięcie krzywej popytu z położenia P_(ll do P ,, czyli wzrost popytu, powoduje wzrost ceny z c, do c₂. Oznacza lo przesunięcie punktu równowagi z A do H.

W okresie krótkim podaż reaguje na wzrost ceny. Kształt krzywej przybiera więc swoją typową postać (P,_n)- Wzrost podaży spowoduje spadek ceny (o, < c_;), ale nadal jest ona wyższa od ceny wyjściowej (c₂ > c,). Oznacza to przesunięcie punktu równowagi z B do C. Dalszy wzrost podaży w okresie długim (krzywa P_<n) doprowadza ceteris paribus do dalszego spadku ceny (<•., < c,) i przesunięcia punktu równowagi z C do D.

Niejako przy okazji poznaliśmy wagę uwarunkowań czasowych dla analiz ekonomicznych. Są one bardzo istotne w badaniu zjawisk zarówno mikro- jak i makroekonomicznych. W dalszych analizach będziemy jeszcze do tego rozróżnienia powracać.

6.4. Cenowa elastyczność podaży

Stwierdziliśmy już poprzednio, że poruszanie się po krzywej podaży w górę lub w dół jest graficznym odzwierciedleniem reakcji podaży na zmianę ceny. Siłę tej reakcji możemy mierzyć. Miarę tę stanowi współczynnik cenowej elastyczności podaży:

^E<f,i ~

Ac

c

(V,4)

gdzie: E_lf, - współczynnik cenowej elastyczności podaży, AP_itIP,, - względna (procentowa) zmiana podaży, A dc — względna (procentowa) zmiana ceny.

Współczynnik cenowej elastyczności podaży może przybierać różne wartości, od zera do nieskończoności. Wartość zero (E₍._#, = 0) oznacza, że podaż nie reaguje na zmianę ceny, jest nieelastyczna. Jak pamiętamy z wcześniejszych rozważań, jest to sytuacja charakterystyczna dla okresu ultrakrótkiego. Współczynnik może też przybierać wartość równą jedności    = I); wtedy względna zmiana podaży jest

równa względnej zmianie ceny. Jeśli względna zmiana podaży jest mniejsza od względnej zmiany ceny, współczynnik jest mniejszy od jedności (0 < E_rl, < I). Oznacza to, że podaż jest mało elastyczna: oczywiście, elastyczność podaży jest tym mniejsza, im wartość współczynnika jest bliższa zeru. Gdy względna zmiana podaży jest większa od względnej zmiany ceny, podaż jest wysoce elastyczna, a współczynnik jest większy od jedności    > I). Im bardziej wartość współczynnika oddala się

od jedności, tym bardziej elastyczna jest podaż. Staje się ona doskonale elastyczna, gdy współczynnik l\= <», co oznacza, że przy danej cenie podaż może przybierać dowolne rozmiary.

Analizując poszczególne wartości współczynnika cenowej elastyczności podaży, przypomnijmy, żc możliwości adaptacyjne podaży zależą od czasu. W okresie ultrakrótkim podaż nie może zareagować na zmianę ceny; w okresie krótkim ramy dla reakcji podaży na zmianę ceny wyznaczają istniejące możliwości produkcyjne; dopiero w okresie długim, poprzez wzrost potencjału produkcyjnego, mogą zachodzić pełne procesy adaptacyjne po stronie podaży.

7. Cena równowagi rynkowej

Dotychczas rozpatrywaliśmy oddzielnie popyt i podaż. Teraz rozpatrzymy te dwie wielkości we wzajemnym oddziaływaniu. Właśnie gra popytu i podaży to istota mechanizmu rynkowego. W wyniku tej gry kształtuje się cena. Oddziałuje ona zwrotnie na kształtowanie się popytu i podaży; jest, jak pamiętamy, głównym czynnikiem współokreślającym te wielkości. Cena jest sygnałem rynku, kierowanym w stronę producentów i nabywców oraz skłaniającym ich do podjęcia odpowiednich decyzji; jej kształtowanie się jest instrumentem przywracania równowagi.

Załóżmy, że cena jest wyższa od ceny równowagi. Pojawi się wtedy nadwyżka dobra, co oznacza, że popyt jest mniejszy od podaży. Będzie to sytuacja korzystna dla nabywcy. Konkurencja między sprzedającymi doprowadzi do spadku ceny, co implikuje wzrost popytu i spadek podaży. Odwrotnie przedstawiać się będzie sytuacja przy cenie niższej od ceny równowagi. Niska cena zachęci nabywców do zwiększenia popytu, przy równoczesnym ograniczaniu podaży przez producentów.