ekonomika (60)

usług transportowych) wzrasta zapotrzebowanie na usługi o wysokim standar-dsac. natomiast przy niskich dochodach (lub wysokich cenach usług) większe fest zapotrzebowanie na usługi transportowe o ruskie; jakości i niższej cenie.

W zależności od reakcji popytu na zmianę dochodu lub ceny, mówimy, te popyt jest'":

• elastyczny, gdy wskaźnik elastyczności jest większy od I — gdy zmiana dochodu lub ceny o 1% powoduje zmianę popytu o więcej niż 1 %;

• proporcjonalny, gdy wskaźnik elastyczności jest równy 1 — gdy zmiana dochodu lub ceny o 1% powoduje zmianę popytu również o 1 %;

• nieelastyczny, gdy wskaźnik elastyczności jest mniejszy od 1 — gdy zmiana dochodu lub ceny o 1% powoduje zmianę popytu o mniej niż 1 %;

• absolutnie nieelastyczny (sztywny), gdy wskaźnik elastyczności jest równy 0 — gdy zmiana dochodu lub ceny o 1 % nie powoduje żadnych zmian w po-pycie.

Wskaźnik elastyczności popytu na usługi transportowe najczęściej mieśći się w przedziale 0-1. ponieważ większość potrzeb transportowych ma charakter obligatoryjny. IMkrtość tego wskaźnika powyżej 1 występuje rzadko i ma miejsce w odniesieniu do przewozów fakultatywnych, podnoszących standard żyda IV ujęciu gałęziowym największą elastyczność popytu wykazuje transport lotniczy, dla którego średnia światowa elastyczność cenowa wynosi około 0,8, a dochodowa w"*

Elastyczność dochodowa popytu obrazuje wrażliwość popytu na zmiany dochodów i oznacza, w jakim stosunku procentowym zmieni się popyt przy zmianie dochodu. Oblicza się ją według wzoru

AP AD ~ * ^m P ' D

gdzie:

E₄ — elastyczność dochodowa popytu,

AP - przyrost (spadek) popytu w okresie, gdy nastąpiła zmiana dochodu,

P — popyt początkowy.

AD- wzrost (spadek) dochodu w danym okresie,

D - dochód początkowy.

Elastyczność dochodowa popytu jest z reguły dodatnia — wzrost dochodów ludności wpływa na wzrost popytu na dobra i usługi W pewnych przypadkach może być też ujemna, zwłaszcza gdy popyt dotyczy dóbr lub usług niższego rzędu, jak np. przewozy II klasą pociągów.

^Im gidem, s. 162

^łl* A Kuciński Rysek usług pasażerskiego transportu lotniczego. Wyd. UC. Gdańsk 1998, s. 79-80. ** IV. Grzywacz, J Bumewicz. op. dl., s. 162

4.7. Elastyczność popytu na usługi tranu portowe

Elastyczność cenowa popytu odzwierciedla wrażliwość popytu na zmiany cen usług transportowych, informuje, w jakim stosunku procentowym zmieni się popyt przy zmianie ceny. Stosuje się dwa rodzaje wskaźników elastyczności cenowej popytu:

•    proste — rozpatruje się poziom popytu i cen w tej samej gałęzi;

*    mieszane (elastyczność krzyżowa) — rozpatruje się popyt w gałęzi badanej i ceny usług w gałęzi komplementarnej lub konkurencyjnej (substytucyjnej).

Formuła obliczania elastyczności cenowej popytu w danej gałęzi transportu jest następująca¹² :

_ AP AC * “ P ^: C

gdzie:

E, — elastyczność cenowa popytu,

AP - przyrost (spadek) popytu w okresie, gdy nastąpiła zmiana cen, P — popyt początkowy,

AC - wzrost (spadek) ceny w danym okresie,

C — cena początkowa.

Wysokość wskaźników elastyczności cenowej popytu na usługi transportowe z reguły jest bardzo niska, rzędu 0,l-0,3. Wyjątek stanowią usługi transportu lotniczego, ceny biletów w pociągach w I klasie, ceny biletów w pociągach Intercity. Większa elastyczność cenowa popytu występuje w odniesieniu do potrzeb fakultatywnych, czyli malej części przewozów pasażerskich, głównie tury s ty -czno-rekreacyjnych.

W odróżnieniu od popytu na usługi przewozowe, popyt na transportowe usługi towarzyszące (przeładunkowe, składowanie, spedycyjne) charakteryzuje się wysoką elastycznością. Przy wysokich cenach czynności te są często wykonywane przez samych użytkowników.

Elastyczność krzyżowa popytu to stosunek względnej zmiany popytu na daną usługę transportową do względnej zmiany ceny innej usługi, pozostającego z nią w zależnościach substytucyjnych lub komplementarnych (lub stosunek odpowiednich zmian procentowych tych wielkości). Współczynnik elastyczności krzyżowej popytu można przedstawić za pomocą następującej formuły:

„ AP AC..*

*" p ~cZT

gdzie:

E. - elastyczność krzyżowa popytu,

AP - przyrost (spadek) popytu w okresie, gdy nastąpiła zmiana cen,

P — popyt początkowy.

¹²¹ Ibidem, s. 163.