CCI20121218003

62 2. Ekonomiczna ocena usług zdrowotnych

leczeniu odłożonemu na 10 dni wynosi jedną dwusetną z 50 000 dolarów, czyli 250 dolarów. Musimy teraz wziąć pod uwagę, że jeśli kolano będzie sprawiać ci problemy, rozłożą się one na kilka lat. Chociaż wciąż będziesz czuł się źle, nie będzie z tobą aż tak źle jak dzisiaj, kiedy przytrafiła ci się kontuzja. Aby uwzględnić fakt, że problem nie dotyczy tylko chwili obecnej, musimy zastosować procedurę dyskontowania owej sumy 250 dolarów, używając metod omówionych w podrozdziale 2.10. Oczekiwana wartość krańcowa natychmiastowego leczenia zmniejszy się do 178 dolarów.

Całkiem podobnie przedstawia się kwestia obawy przed głupim zaniedbaniem natychmiastowego leczenia. Istnieją badania, które szacują, że 7Q%._wszy$tkich pierwszych

• <•** 'l ' _

wizyt w

to wiz

niejasne objawy i potrzebryą mczej zbadania i zapewnienia o zdrowiu lTiŻ^jakiegokolwiek ^leczenia⁶. Można przyjąć, że umiarkowaną dolnafgramćą"wartości'^ fo"żwiahia~oFaw jest

_am,mrn * *

ceńaTćrótkiej diagnostycznej wizyty w gabinecie lekarskim, wynosząca 20 dolarów. A co ze stratą czasu z powodu bólu i zmartwienia? Godziny te należy wycenić tale samo jak czas oczekiwania w izbie przyjęć, po 7 dolarów za każdą. Jeśli myślisz, że natychmiastowy kontakt z lekarzem pomoże ci zaoszczędzić sześć godzin, które inaczej straciłbyś od dzisiaj do wizyty w przyszły wtorek, to ich wartość wynosi 6x7 dolarów, czyli 42 dolary. Całkowita suma wszystkich korzyści wynosi 50 dolarów (ból) + 178 dolarów (prewencja) + 20 dolarów (obawa) + 42 dolary (czas) = 290 dolarów.

A zatem idziesz do izby przyjęć. Chociaż twoja decyzja wynika z tego, że twój subiektywny szacunek całkowitych korzyści (290 dolarów) przeważa subiektywny szacunek kosztów (141 dolarów), żadne liczby zapewne nigdy nie pojawią się w twej głowie. Kiedy kolega zawiezie cię do izby przyjęć, nie zawołasz: „Świetnie się złożyło, bo przychodząc tu spodziewam się jako konsument nadwyżki rzędu 149 dolarów (290 dolarów - 141 dolarów)”. Po prostu pójdziesz tam lub nie. Ekonomista uzna twój wybór za prawdziwy wskaźnik wyniku, osobistej, w dużym stopniu nieświadomej analizy kosztów i korzyści. Moglibyśmy dowiedzieć się więcej o twoich preferencjach, gdybyśmy mieli sposobność obserwować cię w innej sytuacji, kiedy zdecydowałeś się nie iść do lekarza. Przypuśćmy, że rezygnujesz z wizyty, bo po przyjeździe do izby przyjęć okazało się, że będziesz musiał czekać 5 godzin zamiast trzech, a cena wizyty wyniesie 250 dolarów zamiast 80. Dokonując analizy danych w tej sytuacji, otrzymalibyśmy inny zestaw kosztów (325 dolarów), który przekracza górną granicę szacunkowych całkowitych korzyści.

2.4. Wartość oczekiwana

Wartość oczekiwana to podstawowe pojęcie analizy ryzyka. Jeżeli zajmujemy się dużą grupą osób, tak że możemy stosować prawo wielkich liczb, wartość oczekiwana jest po prostu średnią*. Dla pojedynczej osoby, stojącej w obliczu jakiegoś zdarzenia, które może się wydarzyć bądź nie, wartość oczekiwana jest wartością tego zdarzenia (kosztem lub korzyścią) pomnożoną przez prawdopodobieństwo, że zdarzenie to nastąpi:

wartość oczekiwana Z = prawdopodobieństwo, że Z zajdzie x wartość Z.

^rawo wielkich liczb głosi, że średnia z obserwowanych przypadków. hęd.z i.ę bliska prawdziwej średniej, jeżeli będziemy dysponować odpow i ed n i o dużą liczbą obserwacji.

\ %

Pacjent poddawany chemioterapii, która daje siedemdziesięcioprocentowe prawdopodobieństwo śmierci, może przeżyć; zdarza się też, że umiera pacjent poddany operacji, w której prawdopodobieństwo śmierci wynosi 20%. Decyzję musimy jednak podjąć zanim to nastąpi, należy więc wziąć pod uwagę ową niepewność i zmaksymalizować pożytek, którego możemy się spodziewać. Oczywiście zdarza się, że po fakcie rodzina pacjenta żałuje, iż nie postąpiła inaczej. A jednak twierdząc, że optymalny wybór jest czasami przyczyną opłakanych następstw, nie mówimy nic ponadto, iż życie wiąże się z ryzykiem. Analiza kosztów i korzyści opiera się na najlepszych dostępnych szacunkach prawdopodobieństwa. Może to być subiektywny wybór, lepiej jednak, kiedy jej podstawą są dane z dobrze przeprowadzonych badań, których wyniki zamieszcza się w czasopismach naukowych i na które można powołać się, przeprowadzając analizę. Odpowiedź „Nie wiem” albo „Potrzebuję więcej informacji” jest nie na miejscu, ponieważ decyzję trzeba podjąć bez względu na to, ile wiemy lub ile nie wiemy. Praca analityka polega na szukaniu najlepszych przybliżeń, wskazywaniu źródeł informacji oraz zakreślaniu przedziału zmienności — nie może tu być mowy o wymówkach. Potrzeba jasnego rozpatrzenia alternatywnych sposobów działania oraz wywodu przeprowadzonego w odpowiednich / \ ^ termianach. Poniższa skrótowa formuła mówi, że działanie należy podjąć jeżeli:

c*v

Hf

prawdopodobieństwo powodzenia x korzyść > prawdopodobieństwa straty x koszii

Zasada ta skupia się wyłącznie na niepewności i relatywnych wartościach^{1 r}f/

oddziałujących na proces decyzyjny. Rozsądna rada, iż „lepiej póść na operację i zaryzykować życie, niż dalej męczyć się w chorobie”, wprowadza bałagan między wartości i prawdopodobieństwa, skrywa informacje i utrudnia porozumienie. Podobne niejasne stwierdzenia sprawiają, że pacjenpnie myśli o tym, ile warte jest życie w chorobie w stosunku do śmierci. Nie znajdzię-w nich także zachęty do namysłu, jakie jest rzeczywiste prawdopodobieństwo częściowego wyzdrowienia albo zgonu. Jasne rozpoznanie korzyści, kosztów i ryzyka daje lepsze podstawy do tego, aby lekarze i pacjenci razem podejmowali decyzje.

W sytuacjach dotyczących wielu osób oraz w wypadku zdarzeń, które mogą spowodować więcej niż jeden skutek, na przykład przy rozpatrywaniu kosztów opieki zdrowotnej dla sześcioosobowej rodziny, gdzie każdy może być w ciągu najbliższego roku lekko albo poważnie chory, wartość-oczekiwana iest średnią ważoną wszystkich możliwości, przy czym za wagę przyjmuje się prawdopodobieństwo wystąpienia każdego ze skutków, (np. szansa, że członkowie rodziny będą się cieszyć dobrym zdrowiem wynosi 60%^ szansa, że ktoś lekko zachoruje — 30%, a prawdopodobieństwo ciężkiej choroby nie /

przekracza 10%).

______

Wartość oczekiwana =

_ Z [prawdopodobieństwo, że Z zajdzie u osoby i) x (wartość Z,)]

liczba osób