etno02

74 / Laboratoria wnywlńi,

^n,tt go używać — Zvvaży»vszy zatem na wspomniany wydatek, można ^S,V powstrzymać częściowo od spożywania masła, pamiętając, że " starożytności masło pozwalało wytyczyć granicę między aryslokrucją a płebscm, bogatym a biednym. Biedny plebejusz nie mógł bowiem z«* względu na wysoki koszt używać masła**¹,9_m Y. przypowieści Tanaiy wynika jasno, że masło z powodu wysokiej ceny nie mogło być zbył popularne. Dobry rządca musiał go unikać nie ze względu na jego szkodliwość. ale na własne „skąpstwo”, na poważny wydatek. Bardziej niż w kuchni masła używano w aptece, jedli go głównie cltorzy. Częściej] trafiało do sypialni niż na stół jadalny.

Jeśli w skandynawskich mitologiach karły piją krew olbrzymów, którym podcięto żyły, i dodają do niej miód, aby otrzymać miód pitny, sprawiający. że kto go skosztuje, ten staje się poetą i uczonym (jak głosi słynna saga|^IW, to w tradycji biblijnej wielkim uznaniem cieszą się potrawy z masła i mleka. Izajasz wieścił, że boskie dzieciątko zrodzone z Dziewicy. Odkupiciel, żywić się będzie masłem i miodem. Buli-nun et mel comedet¹²¹. Skoro miód jest symbolem boskiej natury, to masło we fragmencie Starego Testamentu wskazuje na ludzką naturę Chrystusa, która „spokrewniona jest z masłem’*¹²². W sposobie odżywiania się Odkupiciela nie ma miejsca na ser. Ale na masło tak. Jeśli masło stanowi alegorię cech Judzkich, ser sytuuje się na poziomie niższym, zwierzęcym. Jego vUuperotio¹²³ ma odległe korzenie i również teologia użycza swojej broni medycynie. Język nauki i symboliczny język teologów i mistyków splatają się ściśle z sobą, są na tyle zbieżne, że nie można uważać tego za przypadek.

Święty Bernard przedstawił lactatio mystica¹²*’. w mleku współistnieją dwie zasady, dwie substancje, opatrzone przeciwstawnym znakiem.| ^J jedna pozytywna* druga negatywna. Jedna tkwi u podłoża masła, druga sera. „fŚwięty Bernard] przyrównuje życie ludzi dobrych — parafrazuje Tan ara — do masła, które powinno jeść dziecko, gdyż stanowi ono najlepszą część mleka. Ser natomiast do życia ludzi podłych, których serce jest ścięte jak mleko i stwardniałe jak ser”¹²⁵.

A mb i Walencję mleka przejmuje od teologii medycyna.

„Skoro mleko wyposażone jesl w sprzeczne właściwości, to jest rozwierające i zapierające, jego część serwatkowa wysubtełnia mętne płyny i przeczyszcza brzuch, tak też czyni mleko w płynie. Część se-

rowa natomiast powoduje zaparcie, rodzi mętne soki. powodujące zuczopowanie wątroby i kamienie nerkowe”¹²⁶.

Neąuitia sera ma odległe źródła w Piśmie świętym, wywołuje mistyczne alergie, psychologiczne zahamowania, zakazy związane z religijnym tabu.

Małgorzata Maria Alacoque, chociaż trawiona „nienasyconym pragnieniem wszelkich paskudztw i umartwień”, nie mogła opanować „odrazy zmysłów” no widok sera. Jedzenie go stanowiło jedno z „umartwień przekraczających jej siły”. Musiała więc stoczyć długą męczącą bitwę, aby przezwyciężyć „grozę” wobec tego pożywienia, tej nędznej, zwierzęcej „rzeczy”.

„Ma on [ser] w sobie coś takiego, co we wszystkich członkach naszej rodziny budzi instynktowną nieopanowaną odrazę — opowiada w swojej autobiografii błogosławiona z Burgundii, założycielka zakonu wizytek. Dlatego też mój brat, pertraktując w sprawie przyjęcia mnie do klasztoru, wymógł obietnicę, że nigdy nie będzie się mnie przymuszać do zjedzenia go. A jednak okazało się, że nie da się tego uniknąć. Aby stawić czoła takiej próbie, tak ciężką walkę musiałam stoczyć, że nie wiedziałam już, co począć, i wydawało mi się łatwiejszą rzeczą oddać życie, niż zadać sobie podobny gwałt. I z pewnością gdybym bardziej od życia nie ceniła mego powołania, porzuciłabym raczej zakon, niż spełniła to, czego ode mnie żądano. Na próżno jednak stawiałam opór, gdyż chciał tego ode mnie mój Pan, żądając poświęcenia mnie samej, od czego wszystkie inne ofiary miały zależeć. Walczyłam całe trzy dni z taką siłą, że niemal wzbudziłam współczucie w przełożonej nowicju-szek; jak tylko próbowałam na jej oczach wykonać polecenie, zaraz cofałam się. Do rozpaczy doprowadzał mnie fakt, że nie mogę przezwyciężyć odrazy. Rzekłam zatem Bogu: -Boże! Dlaczego nie pozbawisz mnie raczej życia, zamiast pozwalać mi cię nie słuchać?*. «Odejdź*, rzekła przełożona, «nie jesteś godna dowieść swego oddania i odtąd rozkazuję ci nie czynić więcej tego. co ci kazałam uczynić*. Wystarczyły mi te słowa, abym postanowiła, że muszę albo zwyciężyć, albo umrzeć. Udałum się przed Najświętszy Sakrament [...] i spędziłam trzy, cztery godziny, jęcząc i płacząc. Błagałam o konieczną siłę, abym mogła się przezwyciężyć. Tak go błagałam: «0 Boże mój, czyżbyś mnie opuścił? Stanie się więc tak, że moje poświęcenie nie będzie zupełne; nie doko-