etno80

230 / I .jaft»«tral«»rifi imyalA

bo nip /.wróciliby uwagi nawet na Salomona.

>v nic mówił o łopacie i rydlu.

O łopacie i rydlu musi mówić len. kto chce mieć wśród nich posłuch, o widłach, szuflach i siekierach, gdyż na lym polega mądrość wieśniaków; jeśli zaś chcesz ich szybko uśpić, zacznij przemawiać do nich elokwentnie, a kiedy chcesz, by się przebudzili, zacznij znów mówić o wolach i krowach).

Poza uprawnym polem i oborą cala przestrzeń domu wieśniaka, wraz z przyległościami (klepisko, kurnik, chlew, gołębnik, piec, piwnica, królikarnia), jest miejscem gromadzenia informacji i przekazywania wiadomości. Dom stanowi centralę opraeowy wan i a wszystkich danych, również i tych. które zdobyło się na zewnątrz, w lesle albo na pastwi*; sku. ośrodek transmisyjny nabytej wiedzy, należącej zarówno do mężczyzn, jak i kobiet, które w izbie z ogniem, kuchni, miały swoje ! miejsce spotkań. W północnych Włoszech izba konopi i krosien (jak ' równie* poddasze dla jedwabników) to przestrzeń kobiet. W najzim- j niejszych miesiącach roku wieśniak przemieniał się w rzemieślnika: ; „w czasie obfitych opadów deszczu lub śniegu zajmował się wytwarzaniem na toczku rozmaitych przedmiotów z drewna, takich jak miski, j miednice, pudełka, kołki, rurki, kule i inne pożyteczne rzeczy. Oprócz I tego robił pługi, brony, skrobaczki, grabie i inne narzędziu / drewna, 1 potrzebne w rolnictwie. Dba także o części wozów, wózków i o wszysl- j ko. co ma związek ze zwierzętami, tuk by były gotowe do ciągnięcia i wozu albo orania pól. Zaopatruje się również w dobre sierpy, noże | ogrodnicze, sekatory, piły, łopaty, rydle i wszelkie inne potrzebne 1 narzędzia”²⁶.

W odróżnieniu od kultury pasterskiej (zamkniętej, żargonowej) kultu- I ra rolnicza jest silnie nasycona elementem kobiecości. Polna czarów- J nica to udemonizowany obraz — twarz opatrzona negatywnym znakiem i — kobiet mądrych i pracowitych, skupionych i niestrudzonych: na polu, I w lesie, na wrzosowisku, w domu, w oborze, w kuchni, u wezgłowia, J

231 / Wirdza ogn

przy ogniu albo na klepisku wykonują one prace, * których nikt nie może ich /.ustąpić. Cyrkulamość wiedzy rolnika om zasadnicza jednorodność jego doświadczeń mieszczą się calkm»i* ir w przestrzeni jego życia, pola i domu.

W kulturach opartych na tradycji ustnej la społeczeństwo wiejskie jest całkowicie zanurzone w oralnosci) rymowane przysłowia stanowią równoważnik auetoritates²~ społeczeństw znających pismo. W kulturach niepiśmiennych. gdzie szczególnie silnie się odczuwa konieczność mentorali z ar j i. przysłowie streszcza anonimową wiedzę grupy, jest bezosobowy m głosem, wyrażającym społeczną kontrolę ze strony zbiorowości albo też jej naukową mentalność. Zbiorową nadświadomość. narzucającą uwarunkowania, postawy, modele zachowań.

W święcie rolniczym wsi przysłowia, szczególnie te odnoszące się do b meteorologii i fizjologii, mają swoje źródło w statystycznym rachunku prawdopodobieństwa, w cierpliwym liczeniu danych, wyrażają stale zjawiska i tendencje, które można zweryfikować na podstawie faktów. Mamy do czynienia z wiedzą nakierowaną na zaspokojenie potrzeb i rozwiązanie problemów praktycznych, o zada w al ają« • y m poziomie kompetencji techniczno-naukowej. Z formułą postępowania, a zaraaem 3 społeczną receptą, publicznym sekretem.

Kolektywną regułę stanowi przysłowie „moralne”, formuła społecznego uwarunkowania, słowny talizman, służący spójności i zdrowiu rodziny. Oznacza znajomość rzeczy tego świata, umiarkowaną mądrość b społeczną, która odzwierciedla ustne kody plemienne, pradawne zwy-czaje, obrane za wzór norm etyczno-prawnych, tablice prawa niewy-rytego w brązie albo w kamieniu, stanowi pole działania owego potężnego czynnika wywierania wpływu, przyspieszania i opóźniania, jakim jest tradycja, narzędzie kontroli i hamulec zbyt szybkich procesów, przedwczesnych, pospiesznych łub po prostu zbyt śmiałych, ponieważ Mbwych.

Wiedza rolnika jest wiedzą wyhamowaną, nie zaś przyspieszoną. Jej cyrkularność. zasadnicza jednorodność jej dośw iadczeń wywodzą się z życia i praktyki (potomków i przodków) obejmującej przestrzeń pola i domu. Nawet jej transmisja ma domowy, genealogiczni charakter. » Twor/> ona model kulturowy oparty na powtarzaniu, sezyjnośc*. stereotypie, przekazuje paradygmaty o długim okresie trwania, mające