File0042 (3)

78

skich za niedelikatność, chłop odpowiada jakkolwiek, żeby się interlokutora pozbyć, gdy potem okaże się, żo nie mówił prawdy, zaraz krzyki, że lud nieszczery! Śmieszne pretcnsye! Chłop nie jest dzieckiem, żeby miał paplać na komendę!

Szczerość nie jest jakimś niuchem tabaki, którym się częstuje każdego, kto stanie z boku; to jest stare, a czyste wino, które się chowa dla wybranych gości. Szczerości znakiem jest, jeżeli ktoś potrafi komu zaufać, a zaufawszy bywa szczerym. Otóż nie ulega najmniejszej wątpliwości, że lud zaufać utnie; wszak na każdym kroku widzimy, że w tym czy w owym ufność pokłada nieograniczoną, a szczerym jest w dotrzymywaniu przyjaźni lak, że golów pójść w ogień, w wodę, za swym mężem zaufania; o nic nawet łatwiej, jak o zbytnią ufność u ludu; ileż to razy świadkami jesteśmy, jak się nadużywa jego zaufania! Nie brak więc ludowi zalety szczerości; tylko nam brak zdolności do pozyskania jego zaufania. Nie na lud przeto się irytujmy, lecz na samych siebie!

Uwagi te dotyczą wszystkich, ale zwłaszcza duchowieństwa. Gzem zaś bardziej traci ono zaufanie ludu, tein z większą ostrożnością przyjmować należy jego wyroki o ludzie; ale też za to podwójnie cenną jest każda uwaga kapłana, o którym wiadomo przedewszystkiem, że dobrym jest katolickim kapłanem, a następnie, że się cieszy zaufaniem ludu.

Adwokaci i nolaryusze mają dostęp do zaufania ludu w ograniczonym tylko zakresie, ale za to w granicach tego zakresu jest ono już bezwzględne. Wynika to z natury rzeczy, bo należyte załatwienie interesu wymaga zupełnego wyznania nie tylko faktów, ale często nawet intencyj. Szkoda, że warstwa ta wypacza się tak bardzo, że nasi prawnicy stają się coraz liczniej tuzinkowymi rzemieślnikami .inteligencyi. Poza interesami lud ich niecierpi, a boi się, jak ognia. Dla niejednego najzacniejszego człowieka staje się w stosunkach z ludem niepokonalną przeszkodą sam prosty fakt, że jest adwokatem. Toteż z reguły nie wiele można dowiedzieć się od nich autentycznego o ludzie poza ich zawodowym zakresem. Nie szkodzi — wystarcza ten ich zakres, bo on mieści w sobie właśnie .jak najdonioślejsze sprawy, te właśnie, o które głównie nam chodzi. O ile bowiem z poezyi ludowej nie można wysnuwać żadnych a żadnych wniosków przydatnych do polityki, o tyle właśnie pojęcia prawne ludowe doskonałem są dla nich źródłem.

W kilkunastu ostatnich latach powstała nowa warstwa wielkich znawców ludu, która rączo się mnoży z roku na rok; mam na myśli inteligentnych wieśniaków. Coraz więcej chłopów, prawdziwych chłopów, którzy inteligencyą nie ustępują wcale przeciętnemu mieszczaninowi. Jest oczywistym obowiązkiem wyzyskać ich znawstwo, ich świadomość i przybierać ich do rady, ilekroć ma się załatwić jakąś sprawę ludu dotyczącą ; z nimi się nie liczyć, znaczyłoby tyle, co rozmyślnie psuć sobie robotę.

Do należytego poznania ludu musimy sobie wszyscy wzajemnie dopomagać; niech każdy składa swoją cegiełkę, a całość się złoży. Tyle też różnorodnych trzeba tu poznać i zbadać objawów, że trudno nawet załatwić się z tern jednemu człowiekowi; fakty zebrać i dać poznać ogółowi może wreszcie jeden bystry obserwator, ale zbadać je wszystkie niesposób jednemu. Zbadać, znaczy bowiem: poznać przyczynowo, dotrzeć do gruntu, a pod tym względem możność każdego z nas jest ograniczoną. Najgorsze zaś to, że każdy z nas ma w zanadrzu jakiś ideał wiejski, wylęgły jednak na bruku miejskim, przy biurku i do tej mary wyobraźni gotów odnosić wszystko, co na wsi spostrzeże.

Przestańmyż dyskutować, jakim chłop być powinien, a zabierzmy się do badania, jakim on jest. Dajmy spokój niewczesnym , a często nieszczęsnym zakusom assymilacyjnym, odrzućmy nieprzydatną tutaj do niczego dedukcyę, a uchwyćmy się za to rączo indukcyi. Idźmy w tym kierunku za przykładem nauki. W ostatnich czasach powstało kilka monografij o lecznictwie ludowem i o jego pojęciach prawnych; suche fakty, w należytej jednakże zebrane ilości i byle skrupulatnie, wielkie mają dla folkloru znaczenie. Bo też etnograf zabierając się do badania ludu, powiada sobie najpierw wyraźnie, że na