filozofia egzamin5

Inne dzicU trzymały się na pograniczu filozofii i publicystyki: Epistoła dr lokr^, I6W, uzupełniona potem przez trzy dalsze listy o tolerancji. Utwór ten był pte^w wyjścia nowoczesnego liberalizmu. - Z dziedziny filozofii społecznej: Two Trtatlstt * Goimmnt, 1690. — Z pedagogiki: Somr Thoughts Conctrning Education, 1693. ZfH zofii rełigii: Reamabkms of Cltmtianity. 1695.

POPRZEDNICY. Prąd cmpiiysiyc/ny, do którego należał Locke, miał już od ired^ wiecza swój główny ośrodek w Anglii i wydał tam szereg wybitnych myślicieli od Ro^ Bacona do Franciszka Bacona. Jeszcze za życia Lockea duch empiryzmu panował ;w Roy* Sodcty. brytyjskiej akademii nauk. Byłoby jednak błędem mniemać, te był to prąd pi_n#. jacy w Anglii i że filozofia Lockea była naturalnym wytworem tradycji i otoczenia. Wid* w XVII w. rozkrzewił się tam prąd zupełnie inny: metafizyczny, platonizujący. A i od da*, nięjszych przedstawicieli kierunku empirystycznego Locke się różnił: gdy oni zajmom, się kwestiami logicznymi i metodologicznymi, on dał kierunkowi charakterystyczną <U, nowszych czasów postać psychologiczną i epistcmologiczną; podczas gdy oni chcieli badać empirycznie rzeczy zewnętrzne, on badał empirycznie umysł. Pomimo widkie różnice, jakie dzieliły go od Kartezjusza, miał z nim to wspólne, że punktem wyjścia ich rozważni były przeżycia wewnętrzne.

DWA EMPIRYZMY. Filozofii Locke'a zwykło się dawać tę samą nazwę, co filozofii Bacona: nazwę .empiryzmuObie w tym samym stopniu wiążą wiedzę z doświadczeniem, z faktami, obie można sformułować w tych słowach: nic ma wiedzy bez doświadczenia. A jednak zachodzi między nimi istotna różnica. Mianowicie Bacon twierdził, że nie ay

wiedzy prawdziwej bez doświadczenia, że bez oparcia się o fakty musimy popaść w błąd, że więc powinniśmy trzymać się doświadczenia. Teoria jego była normatywna, nrób charakter metodologiczny.

Inaczej Locke: on twierdził, że wszelka wiedza, wszelkie wyobrażenia, wszelkie sądy, ‘m tak samo jak prawdziwe, wytwarzają się na drodze doświadczenia, innej drogi * umysł jest nieopisaną kartą, którą jedynie doświadczenie może zapisać. Teorii ca była opisowa, genetyczna, miała charakter psychologiczny. Bacon mówił \o tym. jak należy kierować umysłem. Locke zaś o tym, jak umysł nasz się rozwijał, oma jeszcze mogliśmy nim kierować.

Z tą różnicą między dwoma empiryzmami wiąże się druga. Dla Bacona ważne były przede wszystkim fakty obiektywne, typu: „to ciało jest ciepłe" czy „to ciało jest barwne': na nich opiera się wiedza o iwiecie. Natomiast Locke interesował się psychologicznym zagadnieniem, jak wiedza zbiera się w naszej świadomości; dla niego podstawowe były takie fakty, jak: „czuję ciepło" lub „widzę barwę*'. Rzec można, że empiryzm pierwszego miał charakter obiektywny, a drugiego subiektywny.

Doświadczenie posługuje się zmysłami; opierać się na doświadczenia - to znaczy przeważnie; opierać się na zmysłach. Starożytność na ogół utożsamia te dwie rzeczy: doświadczane i poznanie zmysłowe; jej genetyczny empiryzm był po prostu sensualizmcn, i tę nazwę duje się starożytnym empiryitom, stoikom i epikurejczykom. U Locke’a ty padło inaczej: jego empiryzm właśnie nie był sensualizmem.

Uczeni specjaliści, przyrodnicy czy historycy, a także niektórzy filozofowie na dośwśaf-czetuu opierają twe badania. O nich mówimy, że są „empirykami”. Natomiast „empi-

rysiami" nuyw«_my tych jedynie, ku wytwarzają teorie.    trieba.

kić«y głoM,. *e trrebe. Iu»>

--h tM.daniiu:h

»le ponir^¹¹* fl

utx < rirwion w »wy •ące Je ^ruk doświadczeni u był* Nalomiamt byli nimi

wiwUy. uwydatnia

po

-or»

ⁿ⁴« *y»ko

lub    ^w*^le*y n

Ay optemd

li empiryk_atT1 nie *ylko _n ke. W ob_u doświadczeni

wyłącznie

ma doświedr r€ Mi u . naczyniach cmpiry₂r min-

>e    «

nim ie opi« y ff ecz n ie i - wytworzył

KKłLADY. 1. Nowv i-mooram Fft-ozorfi- ^s**ry Pro*r«_m —_ prrer epitiemolog ic* ny - zacienie filozofii widział w _pożn ^^fizyczny l^ocrh pc^C^ o byście- Zmiana ca zapowiadn>n **« i^u* dawniej ; w    ⁿ*« byto. lec^

• Kane/juwa i Mulchranchc**. analiz* poznania zajmowała t ^ i ^>^V|f w Ky¹* Przyiioiowawcza wobec met*«*y^k 1 Lock® zad do»^_ef,ł - miejaca

^mo±° rozwiązać zagadnień metafizyki - _m    .

hJozofu >CTt jej zadaniem jedynym. pozostało jej badanie    ^Pr*y«o«ow

dostep^e dl* nauki, * »*rax_c^*^*^nia« >

^k«’« przyjął* *•« szeroko: przedmiot _n. *^>r2CT

ofia przestała być poglądem ^ł«>zofli przesunięty ze-

świat i

adanie filozofii,    ___

—“    * M *«oci*

konan ii

^ pry

poglądem na człow lek a J Locke nie tylk*M^fll jego była: ajHH lecz Mmc pojęci natur® pojąć o Id czyściej w ich nil vm* psychologl

zrozumienia pojąć wyL---ich pro*.

¹ analityczne rozważania najwięcej zajęły miejsca w prostsze i najdottępniejsze. więc oddziałały najszerzej.

²- EuriaYczwa dochodzenie wiBDZY. Przejęty metodą 8enetvezna Locke wy»unn« «m czoło iconi ^P°f“^nilł zagadnienie pochodzenia wiedzy. I dal na nie ^>dpow»*d4 w du-| chu cmp,ry*mu:    ^w'«Łui •**«• pochodzi wytycznie *    <*o« w i    zen i a :    omy** J«<*«

TP"“ *■' n««-P*«n^ Oblicz, którą zapisuje doiwj.dozeni* ..„y,,, _z. hasło «ry»*«-

maksymy; hJie ma nic w umyśle. c*e«o nic by to przerftóm w y«orf»o«yuer/, unreo *.    To empiry._ty4_oc,_ł,„owi.ko w «*o-

»™je    psychotogiczny i

nlir    *?** ■^{Z w}«»ozał teorie i**®* wrodzonych: poloroik

Zwalczał ważone .kl.doiW wTesl ^by,“ l*oezą«kiem .ypowe.o dl. XVIII i wrodzone zasady. *arSwnnwazelkiej f>o*t*ołe **rdwno wrodzon. bóuwa, i_ak wrodzone    *°«^ł«ne. jak moralne i religijne i zarówno wrodzone P°J

Locke‘a było *e idee    ^y P^yczynowoŚcł i aprzoczności. Oliwnym argumen

powoływał _s'^    ^mylow. łódzkiemu, ^całe «ie a«    ^w,€5,“

•en nie trafiał zresztą w    ^ <**i«ci. ram dzikich, na umysłowo chorych- Argument

***•. iż wrodzone są dv»rw>»^?*⁰ *^Wo*^nnik* idei wrodzonych, kartezjusza. który ^tw

yspozycje. * nie gotowe idee.