Foto0469

Badaniu naukowo, przebicgąjąco zgodnie l etapami myśleniu refleksyjnego J, Dowoy’n mąją wobec togo następujący przebieg:

a)    zaistnienie sytuacji problemowej rozumianej jako początkowy moment procesu myślowego;

b)    formułowanie problemu lub problemów badawczych;

c)    wysuwanie hipotez roboczych;

d)    wyprowadzanie konsekwencji z przewidywanych rozwiązań hipotez;

0)    empiryczna woryflkacja hipotez,

Przedstawione wyżej poglądy Dewey’a mogą być inspiracją dla autorów prac teoretycznych i empirycznych w myśleniu o metodzie badań w szerokim rozumieniu,

Tadeusz Pilch stwierdza, że; „Podawane w literaturze metodologicznej etapy badań naukowych są niekiedy bardzo rozdrobnione. Tendencja taka nie wydaje się słuszna, ponieważ nie wszystkie wymienione tam etapy muszą wystąpić w każdym badaniu ,

Jak już wspomniano, badania naukowe, a w szczególności na potrzeby pracy kwalifikacyjnej mogą obejmować następujące etapy badań;

1)    etap konceptualizacji;

2)    etap realizacji badań;

3)    etap finalizacji - zakończony napisaniem i obroną pracy kwalifikacyjnej⁵⁵,

Wymienione powyżej etapy badań wymagają zachowania pewnej ustalonej

procedury badawczej, która zawiera się w następujących po sobie czynnościach (fazach), Etapów i elementów procedury badawczej nie można dowolnie przestawiać według czyjegoś uznania, Czynności naukowe na etapach kolejno po sobie następujących opierają się na wynikach czynności wcześniejszych⁵⁶.

Ze względu na logiczny tok (etapizacjęj procesu badawczego badania naukowe można podzielić na empiryczne i teoretyczne^{1 21}. W rozważaniach na temat badań o charakterze teoretycznym warto zwrócić uwagę na to, iż pojęciu „metoda” często nadawany bywa różny sens przez poszczególnych teoretyków⁵⁸. Różnice są tak istotno, że to, oo dla niektórych jest metodą, dla innyoh jest techniką i odwrotnie. Zngndnionle to omówiono szerzej w podrozdziałach 2.3.1 i 2.3.3.

Ze względu na związki metod myślenia I metod teoretycznych z logiką i z metodologią nauk wydąjo się wskazane podjęcie próby rozróżnienia metod myślenie od motod badań naukowych. Zwykle o tych pierwszych jest mowa w rozdziale podręcznika logiki dotyczącego metod. Porównanie, przeciwstawianie, indukcja, dedukcja, analogia, analiza, synteza - oto niektóre nazwy metod myślenia. Metody myślenia spotykane faktycznie lub postulowane występują na każdym kroku w badaniach naukowych, a w takim razie można by twierdzić, że są to zarazem metody badań¹⁹.

Z dotychczasowych rozważań wynika, że autorzy prac kwalifikacyjnych o cha* rakterze teoretycznym zastosowaną przez siebie metodę badań powinni przedstawiać w sposób opisowy, a nie - jak to się czasami zdarza - wymieniać od myślnika metody: analizy, syntezy itp.³

Warto jednak przy tym pamiętać, że natura wyposażyła nas w tak doskonałe narzędzie, które - dysponując określonym kwantum wiedzy i sprawnym, adekwatnym do potrzeb programem operacyjnym, zwanym również technologią intelektu⁴' -potrafi podpowiedzieć nam, jaką metodę badawczą wykorzystać, aby na odpowiednim poziomie opracować pracę kwalifikacyjną o charakterze teoretycznym, studyjnym , Inna sprawa, czy potrafimy ten sposób naszego podejścia do problemu opisać słowami i przełożyć na działania praktyczne, które można by nazwać metodą⁵.

W przeważającej mierze metody teoretyczne służą do naukowego, myślowego uporządkowania i wielostopniowego przetworzenia nagromadzonego materiału empirycznego (faktów). Łączy je również to, że mają zastosowanie przede wszystkim na teoretycznym etapie badań naukowych. Trzeba jednocześnie wyraźnie stwierdzić, że metody teoretyczne występują także i są niezbędne (jako operacje myślowe) na wszystkich bez wyjątku etapach procesu badań. Część metod teoretycznych ma wobec tego dwoisty charakter. Występuje zarówno w postaci operacji myślowych, jak i złożonej metody badawczej. Oddzielną grupę stanowią metody matematyczne.

Metody teoretyczne są metodami ogólnonaukowymi i zapewniają ogólnie⁶:

a)    analityczne zbadanie, uporządkowanie i opis materiału empirycznego;

b)    naukowy rygor myślenia - rozumowania, wnioskowania o zebranym materiale empirycznym;

1

T. Pilch, Zasady badań, op. ciL, s. 171 i n.

⁴⁴ M. Ctólarczyk, P. Krawczyk, Z, Korulczyk, Poradnik metodyczny autorów prac magisterskich, dyplomowych i podyplomowych, AON, Warszawa 2002, s. 53 i n.

2

J, Pieter. Zarys metodologii pracy naukowej, PWN, Warszawa 1975, s. 28,

1E. Wiśniewski, op. ciL, cz. I, z. 1, s. 43.

| Tadeusz Pilch przyczynę takiego podejścia do nazewnictwa pojęć widzi następująco: „Sprawa takiego czy innego definiowania pojęć nie jest tylko kwestią arbitralnych określeń, lecz rezultatem dwojakiego rodzaju przyczyn. Przyczyny pierwszego rodzaju to tradycja języka przypisująca określonemu pojęciu zbiór desygnatów, o których zgodnie z prawdą moZna dane pojęcie orzec. Używając pojęć logicznych można orzec, że jedną z podstaw określania znaczenia pojęcia jest funkcja denota-;cyjna tego pojęcia. Drugi rodzaj przyczyn, który decydował będzie o zasadach typologii terminologicznej wywodzi się z logicznej funkcji pojęcia. Oznacza to, le podstawą do definiowania będzie sens albo treść nadana temu pojęciu przez logikę, czyli funkcja konotacyjna nazwy". T. Pilch, Zasady.-, op.ćiUśi4Mm

3

% J. Pieter, Zarys metodologiiop. ciL, s. 69.

| Ibidem, s. 69.

4

   Zob. M. Marody, Technologie intelektu, Warszawa 1987.

5

   M. Cicślarczyk, P. Krawczyk, Z- Korulczyk Op. ciL, s. 69.'

6

⁶⁵ E. Wiśniewski, op. ciL, cz. I, z. 3, s. 60.