Foto0758

nią h&jŁB£sa. nNerzaj^K^o <ło runi|ma okrcśkuKso probieni u naakow e-- iok>    przy (kwx> li tyko analizy czy leź samej syntezy rozw ią-

aci^bk    bb«a>'. Wynika k> z taktu. ze nawet nasz umysł wykonuje

fsawae jofoecKsme <yeny ando«e analizy i syntezy.

S)patykane i «\nkaijK % ndaónth pracach kwaiiSkacj^nych o l». £todao% teoreryczmin hkikK hadań (analiza, synteza, itp.) mogą budzić pewne w^iwosd w świetle pnedsouiong wyżej definicji metody, upo-wssecłsuąicg saę wśród znawców tych zagadnień. Trudno bowiem wyobrazić sobie, aby przy pomocy li tylko metody analizy lub metody' syntezy - rozwiązać problem badawczy'. Ewentualnie modemy podejmować takie próby wykorzystując jednocześnie analizę i syntezę (tak przecież pracuje nasz umysł), a nie oddzielnie każdą z nich. Jeśli przyjąć to założenie, to trudno analizę nazwać metodą badań, podobnie jak syntezę. Są to raczej techniki pracy umysłowej (elementy ^technologii myślenia"), które stsowane w odpowiedni sposób, z wykorzystaniem odpowiednich narzędzi badawczych, mogą składać się na określoną metodę hadań., a właściwie - mogą stanowić elementy metody wykorzystywanej w badaniach o charakterze teoretycznym.

W tym miejscu nasuwa się jeszcze jedna refleksja ogólniejszej natury. I Ze względu na specyfikę .„nauk o bezpieczeństwie”⁷¹ badania problemów bez-■ paeczeństwa oraz prace kwalifikacyjne na kierunkach „bezpieczeństwo” powin-- m mieć charakter teoretyczno-empiryczny. Wiąże się to z potrzebą wykorzy-' stania w badaniach metod teoretycznych i empirycznych.

W tabeli 15 przedstawiono próbę zestawienia kilku metod, technik i narzędzi przydatnych w empirycznych badaniach problemów bezpieczeństwa⁷². kh szczegółową charakterystykę zawierają liczne pozycje literatuiy, a przykłady niektórych narzędzi badawczych zamieszczone będą we wspomnianym już poradniku metodycznym.

W dalszej części niniejszej książki spróbujmy przybliżyć chociaż kilka metod badawczych o charakterze teoretycznym, stosowanych w naukowych badaniach problemów bezpieczeństwa. Mogą być to, np.:

A/ Metody modelowania:

aI modele procesów i zjawisk w sferach bezpieczeństwa: ekologicznego i zdrowotnego, ekonomicznego i politycznego, publicznego i militarnego, fal;

b/ modele trendów i tendencji zjawisk w różnych sferach bezpieczeństwa.

¹ Mia. ze względu na icb inter- i transdyscyplinamy charakter.

⁷² Oczywiście na kierunkach studiów .jnżynieria bezpieczeństwa” oprócz tych metod, technik i narzędzi badawczych wykorzystuje się metody charakterystyczne dla innych dyscyplin i dziedzin wiedzy, także z nauk technicznych.

Bf Metody symulacyjne.

O Metody anaiizy. wyróżnione według:

af sposobu realizacji (systemowa, scenariuszowa, wiełokrytmaina. szę-styczna-.);

b' przedmiotu analiz (np. dotycząoe: zjawisk ekologicznych i zdrowotnych, ekonomicznych i politycznych, zagrożeń porządku i bezpieczeństwa publicznego. militarnych, itcŁ); d połączenie: a/ i b/.

Wykorzystują: metodę analizy systemowy do badania problemów' bezpieczeństwa warto zwrócić uwagę na takie jej elementy (etapy), jak:

1.    Zbadanie celów działania (akcji lub linii postępowania).

2.    Zbadanie możliwych sposobów osiągnięcia zamierzonych celów, z uwzględnieniem nowych alternatywnych rozwiązań.

3.    Ocena pozytywnych i negatywnych, bliższych i dalszych skutków każdego z możliwych wariantów działania, uwzględniająca niepewność przyszłości i ryzyko.

4.    Analiza porównawcza wariantów działania według różnych kryteriów efektywności i przedstawienie wyników w sposób umożliwiający wybór - decyzję.

W badaniach problemów bezpieczeństwa z powodzeniem może być wykorzystywana także metoda scenariuszy. W literaturze spotyka się różne poglądy na temat tej metody. Często jednak powtarza się w niej 5 etapów.

1.    Identyfikacji i opracowania (opisania) zjawisk w otoczeniu.

2.    Ustalenia wpływu gawisk na bezpieczeństwo podmiotu.

3.    Wyliczenia średniej siły oddziaływania danego zjawiska na bezpiecznej stwo podmiotu.

4.    Tworzenia scenariuszy (wg stopnia prawdopodobieństwa i korzystno-ści).

5.    Oceny scenariuszy według szans i zagrożeń.

Jedną z kolejnych, bardziej „wyrafinowanych” metod badania problemów bezpieczeństwa, jest klasyczna analiza RAND. Jej algorytm przedstawia się następująro:

•    Analiza problemu:

-    jaki problem ma być rozwiązany i co jest celem jego rozwiązania?

-    jak działa obecny system i jakie niedostatki (braki) występują w jego działaniu?

-    jakie wymagania i ograniczenia są istotne dla systemu?

•    Analiza funkcji:

-    jaka jest operacyjna koncepcja systemu?

-    jakie funkcje powinien spełniać system?

-    określenie istotnych czynników, od których zależy pełnienie poszczególnych funkcji,

-    określenie zależności między istotnymi czynnikami,

225