ekonomika (122)

*a* w celu pomLuua klientów wymaga większego kapitału i nakla<^ skuteczną reklamę i promocję¹⁵’    ^

W konkurencji miMiopolistyomcj firmy- *>w)4 do czynienia _Ł ^ krzywy popytu (o nachyleniu ujemnym). tzn popyt na wyroby kor^TjJ^ producenta maleje wna m wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wyt^fe

*VW

nych i sprzedawanych produktów (ryt. 8.3).    **■

Konkurencja oUgopoiistycnu występie na rynku, na którym działa u producentów niezależnych od siebie (w przypadku dwóch to duopol) j l .*•* a nich zdaje sobie sprawę, że osikana przez niego cena me zależy od vvieUcnT^ produkcji przez niego realizowanej, ale od zachowań konkurentów. Produc* obserwują siebie nawzajem a podejmując decyzje uwzględniają pr/ewidy^"¹' zachowania konkurentów.    ^4|'¹‘

Przedsiębiorstwa oligopobstyczne częściej wytwarzają produkty b_a., zróżnicowane (np. samochody, usługi transportowe, sprzęt RTV), czasami o*⁰ dukty identyczne (np. stal produkty rafinacji ropy naftowej, metale kolorom T Wejście na rynek nowych firm jest utrudnione z uwagi na bariery ekonomi^ (konieczność dysponowana dużym kapitałem) bądź i uwagi na bariery nalogkzne lub prawne

N* rynku oligopolistycznym ceny są kontrolowane przez producentów a ich ustalanie przebiega w dwojaki sposób. Decyzje dotyczące wysokości ceny może podejmować największe, dominujące przedsiębiorstwo oligopolu (tzw g. der cenowy), a pozostałe uznają taką cenę i do niej przystosowują swoje postępowanie Sytuacja taka zwana jest przywództwem cenowym. Przywódz two może osiągnąć producent który posiada najniższe koszty lub zdominował dany typ produkcji. Ceny mogą być tez ustalane w wyniku mruej lub bardziej formalnych umów między producentami Umowy takie to nim.: umowa dżen-łelmenska. kartel, syndykat. Umowy są praktykami monopolistycznymi, których celem jest eliminowanie tub ograniczanie konkurencji . W oligopolu konkurencja cenowa jest ryzykowna, dlatego też dominują pozacenowe formy konkurencji poprzez reklamę, poprawę jakości, wprowadzanie nowych, dogodnych dla odbiorców form i warunków sprzedaży oraz poprzez innowacyjność, kreującą zupełnie nowy popyt. Podsumowując można stwierdzić, iż z konkurencją oligopolistyczną mamy do czynienia, gdy:

•    na rynku funkcjonuje kilka dużych firm,

•    pojedyncza firma aa wpływ na cenę;

•    decyzja jednej z firm o wielkości produkcji lub poziomie cen wpływa na zachowanie innych konkurujących firm,

•    występuje niepewność co do zachowania konkurentów;

RtpiUcy Energetyki hłtp//wwwu»gp» pWndn php

ilfB

W

•    ą|rto Motowan* *ą praktyki munopolMfyczjw w postaci zmowy między konkurentami;

•    istnieję pewne bariery wejścia na rynek, typowymi przykładami konkurencji oligopolistycznej jest działalność towarzystw lotniczych, armatorów w transporcie morskim, czy przemysł motoryzacyjny.

Monopol oznacza, ze na rynku istnieje tylko jeden dostawca danego towaru czy usługi lub ma on pozycję dominującą. Jeżeli ma miejsce całkowita kontrola danego rynku przez jedno przedsiębiorstwo, wyk] u czająca wszelką konku-rencję, to mówimy o czystym monopolu (monopol pełny). W praktyce |0-»proc»nlowy udział jednego przedsiębiorstwa w rynku jest podstawą do uznania go za zmonopolizowany Monopolista zdobywa kontrolę nad danym rynkiem, narzucając innym korzystne dla siebie warunki wymiany. Monopol charakteryzują następujące cechy.

•    rynek jest zdominowany przez jedno przedsiębiorstwo;

•    produkt monopolisty nie ma bliskiego substytutu;

•    monopolista narzuca cenę i warunki sprzedaży;

•    nabywcy są rozproszeni i mają małą silę wobec monopolisty;

•    monopolistą jest najczęściej przedsiębiorstwo państwowe użyteczności publicznej.

[Można wyróżnić trzy rodzaje monopolu**¹.

•    monopol państwowy, gdy prawo danego państwa pozwala świadczyć usługi lub produkować określony asortyment towarów tylko jednemu pod* miotowi;

•    monopol naturalny, wynikający z natury dostarczanej usługi lub towaru, gdy ar względów technicznych konkurencja wielu podmiotów jest niemożliwa lub utrudniona (np. transport kolejowy, dostarczanie prądu elektrycznego i gazu. telekomunikacja); może wiązać się to z korzystaniem z technicznej infrastruktury' sieciowej.

• monopol wymuszony, który występuje, gdy jeden z producentów osiąga taką pozycję na rynku, ze pozostali producenci bankrutują.

Karwat istnienie monopoli jest nieefektywne, deformuje rynek i jest niekorzystne dla konsumentów, w przypadku monopoli naturalnych i wymuszonych dąży się do stworzenia na tych rynkach warunków do powstania i rozwoju konkurencji

Transport obejmuje rynki należące do wszystkich typów struktur rynkowych Monopolistą transportowym jest nie tylko kolej, może być nim także lokalna firma autobusowa, czy przewoźnik lotniczy. Oligopole spotyka się w transporcie często, min w żegludze morskiej, w lotnictwie, spedycji oraz