ekonomika (148)

9. Koszty w transporcie

9.1. Podstawowe pojęcia rachunku kosztów i zakres analizy kosztów w transporcie

Do podstawowych pojęć rachunku kosztów zalicza się wydatki, nakłady i koszty. Najszerszym i najbardziej ogólnym pojęciem jest wydatek. Wydatki są to wszelkie świadczenia finansowe danego podmiotu skierowane na zewnątrz niezależnie od celu i formy. Wydatki mogą obejmować nie tylko bieżące zakupy towarów lub usług dotyczące danego okresu sprawozdawczego, ale także m.in :

•    wydatki inwestycyjne;

•    spłaty kredytów i pożyczek;

•    aapłata zobowiązań publiczno-prawnych (np. podatku dochodowego);

•    wypłaty dywidend;

•    wydatki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych

Wymienione wydatki nie są zaliczane do kosztów, są natomiast elementem rachunku przepływów pieniężnych.

Nakłady H to wydatki finansowe, jakie ponosi przedsiębiorstwo w danej jednostce czasu np. w ciągu roku. niezależnie od wielkości produkcji wykonanej w tym samym czasie. Wyróżniamy nakłady inwestycyjne i nakłady na działał-ność bieżącą Do nakładów inwestycyjnych w transporcie zaliczamy wydatki na cele takie, jak.

•    zakup taboru;

•    elektryfikacja linii kolejowych;

•    modernizacja zaplecza technicznego;

•    mechanizacja prac ładunkowych.

Nakłady na działalność bieżącą dotyczą zakupu niezbędnych materiałów i surowców do produkcji, wypłaty wynagrodzeń itp. Nakłady można wyrażać dwojaki sposób :

• w jednostkach naturalnych, czyli w postaci rzeczowej, jako ilość maszyn, energii, surowców, budowli, robocizny, itd. (są to nakłady pracy żywej -roboczogodziny, i pracy uprzedmiotowionej - sztuki, tony itp.); ¹

• • jednostkach pieniężnych jako nakłady kapitałowe, przeznaczone na pewien ceL

pb potrzeb analiz finansowych całość nakładów wyraża się w pieniądzu Koszt produkcji jest to wysokość wydatków pieniężnych, poniesionych w trakcie produkcji konkretnej ilości dóbr łub usług. Inaczej można powiedz**.

jest to kalkulacyjna wartość wykonanej produkcji z podziałem na wartość aiiytych czynników. Koszt liczy się jako iloczyn ilości zużytych czynników po-dukcji i cen ich nabycia. Część nakładów nie przekształci się w koszty, ponieważ ćędą to nakłady na produkcję przyszłą, a kosztami staną się tylko te nakłady, które zostały poniesione w trakcie procesu produkcyjnego lub przed jego nu ■Ofdn .

Obszar diagramu na rys. 9.1. oznaczony symbolem (D obejmuje wszystkie te wydatki, które nie stanowią ani nakładu, ani tym bardziej kosztu, ale są świadczeniem finansowym i powodują wypływ gotówki z przedsiębiorstwa, np. .piata raty kredytu, zapłata podatku dochodowego. Symbolem ® oznaczone są nakłady, które nie stanowią dla przedsiębiorstwa kosztu. Do tej grupy nakładów Milczymy nakłady inwestycyjne (np. zakup taboru) oraz nakłady przeznaczone ni produkcję przyszłą, np. zapasy magazynowe materiałów eksploatacyjnych. Grupę ® stanowią nakłady poniesione na wyprodukowanie usług, które przekształciły się w koszty. Pewnych kosztów nie można zaliczyć do nakładów lob-sir ®), a przykładem mogą być tzw. koszty finansowe. Z kolei kosztem przedsiębiorstwa, który nie jest wydatkiem, jest amortyzacja ®, ponieważ nie powoduje wypływu pieniądza.

ty¹. 9.1. Zależności między pojęciami wydatków, nakładów i kosztów Źródło: opracowanie własne.

1

W. Grzywacz. J Bumewicz. op. cii., s. 226