ekonomika (160)

318 9 Kmity w trirupoMr

9.10. Koszty świadczenia usługi transportowej i koszty zaspokajania potrzeb transportowych

Koszty transportu można rozpatrywać i analizować z punktu widzenia wykonawcy usługi transportowej i z punktu widzenia użytkownika transportu, jako:

•    koszty producenta usługi - koszty własne, specyficzne dla każdej firmy;

•    koszty użytkownika usługi, czyli koszty zaspokojenia potrzeby transportowej - cena za usługę transportową + koszty alternatywne (pochodne).

Parametrem wspólnym dla obu stron jest cena. Dla wykonawcy usługi transportowej stanowi ona pokrycie kosztów własnych oraz zawiera pewien narzut zysku. Natomiast u użytkowników transportu stanowi tylko część kosztu zaspokojenia potrzeby transportowej, gdyż dochodzą jeszcze koszty alternatywne (rys. 9.10).

	H-----
Koszt własny producenta usługi	l Cena
	I usługi
Narzut zysku	1
1 Alternatywne koszty transportu		...i

Koszt zaspokojenia potrzeby transportowej

Rys. 9.10. Elementy kosztu zaspokojenia potrzeby transportowej Źródło: opracowanie własne.

Koszty efektywne są to wszystkie koszty ponoszone przez użytkowników transportu na zrealizowanie usługi transportowej (realny koszt wykonanej usługi transportowej wliczony w cenę). Zaliczamy do nich”⁶:

•    koszty przewiezienia, załadunku i wyładunku;

•    koszty składowania ładunku w oczekiwaniu na środek transportu;

•    koszty opakowania i zabezpieczenia ładunku w czasie przewozu;

•    koszty ubezpieczenia ładunków na czas przewozu (ubezpieczenie OC przewoźnika);

•    nakłady na zakup i modernizację taboru;

•    nakłady inwestycyjne na budowę i modernizację infrastruktury;

•    nakłady na budowę i wyposażenie zaplecza technicznego transportu.

^4,6 A. Piskozub, op. cit., s. 241.

Jptfoych zalicza się:

Koszty alternatywne transportu (nazywane również pochodnymi lub towa-s.j to koszty lub straty powstające u podmiotów obslugiwanych ' _tl transport, tzn. powstające w przedsiębiorstwach korzystających z trans-' _irllł |_ub w innych niż transport sferach gospodarowania. Do kosztów altema-

•    straty wynikające z uszkodzenia ładunku;

•    straty wynikające z obniżenia jakości ładunku z powodu transportu;

. koszty zamrożenia środków obrotowych w trakcie długotrwałego przewozu;

•    straty związane z opóźnioną dostawą i przestojem produkcyjnym;

•    straty rynkowe (w handlu), wynikające z opóźnienia dostaw ładunku;

•    koszty dodatkowego opakowania, dowozu, odwozu itp., wynikające z wyboru danej gałęzi transportu.

W przewozach pasażerskich kosztem pochodnym transportu będą koszty dojazdu do punktu transportowego, w którym przewóz ma rozpocząć się, straty pasażera wskutek opóźnień środków transportu itp/¹⁷

Istotą rachunku kosztów efektywnych i alternatywnych jest określenie takiego zakresu usług transportowych oraz ich jakości, przy których suma tych kosztów byłaby najmniejsza.

9.11. Koszty społeczne działalności transportowej

Koszt społeczny jest kategorią abstrakcyjną, przez którą rozumie się pełny nakład pracy żywej i uprzedmiotowionej, niezbędny w danych warunkach do wytworzenia usługi transportowej, ponoszony przez przedsiębiorstwo transportowe, państwo i przez społeczeństwo. Na koszt społeczny składają się koszty własne przedsiębiorstw transportowych, wydatki państwa w tym sektorze oraz pozostałe koszty, które ponoszone są przez osoby trzecie lub ogól społeczeństwa, nazywane kosztami zewnętrznymi⁴¹⁸

Zgodnie z klasyfikacją przedstawioną w tab. 9.4 koszty społeczne można przedstawić w postaci równania:

K,-łCw + Kz

lub równania rozszerzonego, w którym z kosztów zewnętrznych wyodrębniono niepokryte koszty użytkowania infrastruktury i koszty kongestii:

+ *'z

-ł- K, -t- K_k

^n, mrn_f *. 242.

“A- TyJulfci, j. Wronka: Znaczenie kosztów zewnętrznych dla polityki państwa. Przegląd Komunikacyjny* 1995, nr 8.