Geografia turyzmu
0

i. Ddmicjii, pi/nlmiui t mm lun i /iikrcs geografii lwy/.mu

•> i

•    geografią ludności np. przy badaniu zmian w strukturze demograficznej miejscowości i regionów turystycznych, analizowaniu wpływu turystyki na zahamowanie procesów wyludniania się obszarów wiejskich, badanie przemieszczeń turystycznych za pomocą modeli migracji;

•    geografią usług - m.in. w związku z traktowaniem turystyki jako działu gospodarki narodowej, badaniem bazy gastronomicznej i innych urządzeń towarzyszących;

•    geografią transportu - np. przez badanie tzw. potoków turystycznych (kierunków przemieszczeń) i ich sezonowości oraz analizowanie dostępności komunikacyjnej miejscowości i regionów turystycznych.

Turystyka jest zjawiskiem społecznym, dlatego oczywiste są ścisłe związki geografii turyzmu nie tylko z subdyscyplinami geografii ekonomicznej, ale przede wszystkim z geografią społeczną (np. zróżnicowanie preferencji i zachowań turystycznych w zależności od przynależności do określonej grupy społecznej, poziomu wykształcenia itp.) i geografią kultury (np. ocena walorów antropogenicznych), a także - w mniejszym stopniu - z geografią polityczną (m.in. polityczne uwarunkowania kierunków wyjazdów lub przyjazdów turystycznych, wpływ turystyki na postawy polityczne ludności krajów recepcyjnych). Należy również zaznaczyć, że niektórzy autorzy traktują geografię turyzmu jako dyscyplinę zajmującą się usługami, a tym samym część geografii ekonomicznej [Ioannides 1995, 50-51]. Jednak zdaniem D. Ioannidesa i K.G. Debbage’a [1998, 5] turyzm jest stosunkowo rzadko pr zedmiotem zainteresowania geografów interesujących się usługami. W jednej ze swoich wcześniejszych prac D. Ioannides [1995, 58] pisze wręcz, że turyzm jest ..ubogim kuzynem” lub „kopciuszkiem” wśród innych usług. Opowiadając się za rozwijaniem badań nad turyzmem, niektórzy autorzy proponują nawet wyodrębnienie nowej dyscypliny pod nazwą geografia ekonomiczna turyzmu (ang. econo-fitic gcography of tourism) [Ioannides, Debbage 1998, 7; Roehl 1998, 53]. Za ściślejszymi związkami między geografią ekonomiczną a badaniami zjawisk towarzyszących turystyce opowiada się również jeden z czołowych geografów zajmujących się usługami, P. Daniels (Debbage, Daniels 1998],

Inni geografowie z kolei wskazują na ścisłe związki geografii turyzmu z geografią kultury. Zdaniem S.J. Sąuire [1994, 1] jednym z problemów, jakie nurtują współczesną geografię turyzmu, są jej słabe związki z geografią humanistyczną, jak również zbyt słabe wykorzystanie osiągnięć teoretyczno-metodycznych geografii społecznej i geografii kultury. Wspomniana autorka sytuuje geografię turyzmu w ramach szeroko rozumianej geografii kultury. Będąc jednocześnie zwolenniczką podejścia humanistycznego uważa, że: „krajobraz staje się miejscem turystycznym dzięki znaczeniom nadanym mu przez turystów i agencje promujące jego walory. Jako forma aktywności społecznej turystyka jest osadzona w pewnym kontekście materialnym, którego jest następstwem, i z uwzględnieniem którego powinna być interpretowana. Tym samym turystyka jest częścią składową szerszego

procesu przemian kulturowych. zarówno w sterze produkcji, jak i konsumpcji” ISijiiire 1994, 5j.

Część badaczy natomiast łączy geograficzne zainteresowania turystyką z geografią regionalną, uważając, że opis walorów turystycznych oraz zagospodarowania i samego ruchu turystycznego musi mieć wymiar przestrzenny ograniczony do konkretnego terytorium. Jednym z autorów głoszących taki pogląd był S. Berezowski [ 1 *976, 63], który nawet zaproponował określenie regionalna geografia tu-i y/.mu.

1.3. RELACJE MIĘDZY GEOGRAFIĄ TURYZMU A INNYMI NAUKAMI ZAJMUJĄCYMI SIĘ TURYSTYKĄ I TURYZMEM

Geografia turyzmu ma również ścisłe powiązania z pozageograficznymi dyscyplinami badawczymi, zwłaszcza z ekonomią (np. marketing, badanie wpływu mchu turystycznego na gospodarkę miejscowości i regionów recepcyjnych), urbanistyką i architekturą (głównie architekturą krajobrazu) oraz planowaniem prze-sti/ennym i fizjografią (np. wyznaczanie obszarów przydatnych dla turystyki), jak townież socjologią, etnologią i psychologią. Już w początkach XX w. geografię luty/.mu spostrzegano jako dziedzinę zajmującą się gospodarczymi skutkami turystyki, a przez to bliską ekonomii. Silne związki między geografią turyzmu a ekonomią utrzymują się do dzisiaj, a nawet z racji badań marketingowych zacieśniły mc O ile dawniej geografowie zajmowali się zwykle ekonomicznymi następstwami iniYslyki, o tyle obecnie przedmiotem ich zainteresowania są relacje popyt-podaż i t/w. produkt turystyczny, co oznacza traktowanie turystyki w kategoriach ekonomicznych.

Długie tradycje mają również związki geografii turyzmu z urbanistyką, pin nowanicin przestrzennym i architekturą (głównie z architekturą krajobrazu). Wy itika|ą one z podziału zadań między geografią a planowaniem, polegającym im dostarczaniu przez geografię informacji fizjograficznych i społeczno-ekonomiez nv« h. które są następnie uwzględniane przez urbanistykę i planowanie przy spo i/ąd/.aniii planów zagospodarowania przestrzennego.

Jedną z dyscyplin badawczych bliskich geografii turyzmu jest socjologia wnl nrpi czasu. Rozumie się ją jako badanie społeczno-kulturowych i społec/.no-eko mimicznych uwarunkowań sposobów spędzania wolnego czasu oraz jego roli w /ynii jednostki i całych grup społecznych. Dyscyplina ta - słabo rozwinięta w Polsce jest z, kolei bliska socjologii turystyki, która według K. Przecławskiego |i‘ł/<>| jest definiowana jako część socjologii zajmująca się turystyką jako zjawiskiem społecznym, jej przebiegiem oraz jej społecznymi przyczynami i skutkami. Silne związki między geografią turyzmu a socjologią wytworzyły się zwłaszcza w ostatnim ćwierćwieczu, to znaczy wraz z pojawieniem się w geografii po-