Geografia turyzmu
6

34 ) Podstawowi pojęcia i główne koncepcjo badawcze w gcognilti tury /.mu

nogo. Podobnie „region luty^lyi /ny" /dcliniownla M.l. Milcska [1963], jako obszar o wysokich walorach UiiyMyc/nych. na którym koncentruje się ruch turystyczny, jak również J. Warszyńsku i A. Jackowski 11978, 31 ], którzy zwracają uwagę, że region turystyczny powinien odznaczać się jednorodnością cech środowiska geograficznego oraz wewnętrznymi powiązaniami usługowymi. W polskim planowaniu przestrzennym zamiast określenia „region turystyczny” przyjęło się również używać (za R. Barem i A. Dolińskim 1974) terminów „obszar turystyczny” i „rejon turystyczny”.

Pojęciu przestrzeni turystycznej poświęcił wiele uwagi S. Liszewski [1995, ó4|, którego zdaniem jest to „funkcjonalnie wyróżniająca się część (podprzestrzeń) przestrzeni geograficznej rozumianej w sensie largo, to znaczy jako podprzestrzeń, na którą składają się elementy przyrodnicze powłoki Ziemi (środowisko naturalne), trwałe efekty działalności ludzkiej w tym środowisku (środowisko gospodarcze), a także środowisko człowieka w rozumieniu społecznym”. Znacznie krócej definiuje „przestrzeń turystyczną” np. M. Stalski [1984, 140], który uważa, że „przestrzeń turystyczna składa się z obszarów, w obrębie których świadczone są usługi turystyczne”. M. Drzewiecki [1992] natomiast zamiast określenia „przestrzeń turystyczna” wprowadza termin „przestrzeń rekreacyjna”. Stanowi ona według niego część przestrzeni geograficznej, ma cechy korzystne do realizacji różnych form wypoczynku, jak również charakteryzuje się istnieniem procesów rekreacyjnych o rozmiarach istotnych społecznie i przestrzennie. Zamiast zwrotu „przestrzeń rekreacyjna” można stosować termin „przestrzeń wypoczynku”. Jednak zdaniem piszącego te słowa przestrzeń wypoczynku należy rozumieć w sposób socjologiczny lub bliski geografii humanistycznej jako przestrzeń spostrzeganą przez jednostkę i (lub) grupę społeczną / uwzględnieniem jej potrzeb wypoczynkowych, w której zachodzą określone zachowania związane z działaniami wypełniającymi wolny czas [Kowalczyk 1985]. Z kolei S. Liszewski i M. Baczwarow [1998] proponują używanie pojęcia „przestrzeń rekreacyjno-turystyczna, który to termin najlepiej zapewne oddaje istotę sprawy.

Kolejną grupę terminów ściśle związanych z geografią turyzmu stanowią pojęcia [Warszyńska, Jackowski 1978, 27 i 31]:

•    walorów (zasobów) turystycznych¹ - będących zespołem „elementów środowiska naturalnego oraz elementów pozaprzyrodniczych, które -wspólnie lub każde z osobna - są przedmiotem zainteresowania turysty (decydują one o tzw. atrakcyjności turystycznej);

•    miejscowości turystycznej - traktowanej jako jednostka osadnicza, która ze względu na walory turystyczne, infrastrukturę turystyczną i dostępność komunikacyjny stanowi punki docelowy luh etapowy migracji luryslycz nych;

•    zagospodarowania (bazy) turystycznej rozumianego jako wynik działalności mającej na celu przystosowanie przestrzeni na potrzeby ruchu turystycznego;

•    dostępności turystycznej - pojmowanej jako możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu podjętej podróży, a także system połączeń komunikacyjnych, szlaków i wyciągów turystycznych umożliwiających turyście odbywanie wycieczek w obrębie wybranego regionu turystycznego do określonych miejsc;

•    chłonności turystycznej - oznaczającej maksymalną liczbę uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą równocześnie przebywać na danym obszarze, nie powodując dewastacji i degradacji środowiska naturalnego, u tym samym pogorszenia warunków wypoczywania (w przypadku szlaków turystycznych pojęcie to jest zastąpione terminem „przepustowość”);

•    pojemności turystycznej - traktowanej jako pojemność bazy noclegowej, gastronomicznej i towarzyszącej, określająca maksymalną liczbę uczestników ruchu turystycznego mogących równocześnie korzystać z poszczególnych urządzeń, nie przyczyniając się do zmniejszenia zakresu i poziomu podaży usług turystycznych oraz dezorganizacji życia społeczno-gospodarczego.

W polskiej literaturze przedmiotu nie ma zgodności co do zakresu poszeze-pilnych terminów. R. Bar i A. Doliński [1974] np. pod pojęciem „walory tury-■.lyczne” rozumieją wszystkie osobliwości oraz dobra kultury i wartości istniejące im obszarze turystycznym, które stworzyła natura, ukształtowała historia i tworzy współczesność. Walory turystyczne dzielą oni na wypoczynkowe, specjalistyczne i ktnjoznawcze. Jednocześnie wprowadzają pojęcie „walory recepcji”, które ich /ilaniem warunkują rozmiar ruchu turystycznego kierującego się na dany obszar Im ysiyczny, a ponadto stanowią cel ruchu turystycznego. Zdaniem cytowanych anioiów walorami recepcji są: dostępność komunikacyjna, zagospodarowanie tu iv styczne i paraturystyczne oraz system obsługi. Z badawczego punktu widzenia walory turystyczne i walory recepcji należy zdaniem R. Bara i A. Dolińskiego io/palrywać łącznie jako pewien swoisty kompleks (sumę). Z kolei A. Bogucka 1 /ii^uhticnia terminologii w geografii turyzmu... 1976, 44] wypowiada się prze-i iw ko stosowaniu w terminologii geograficznej określenia „chłonność” i opowiada się za używaniem pojęcia „pojemność”, którą rozumie jako „ogół możliwości zawarły cli w jakimś miejscu znajdującym się na jakimś terenie albo w jakimś obiekt ic, aby pomieścić w sobie jakąś ilość substancji albo jednostek. Oznacza to, że isiniejc pewna granica, której nie można |ii7.ekroczyć". Dotyczy to również m.in. po|ęć związanych z zagospodarowaniem turystycznym. Jak podaje w jednym ze swoich opracowań J, Stachowski    pojęcia „miejscowość turystyczna" oraz

1

Pojęcie ,.zasoby” jest szersze od pojęcia „walory”. Zasoby turystyczne nio/a rozumieć jako występujące obiektywnie atrybuty środowiska przyrodniczego i społecznego („walory potencjalne”), które dopiero po dokonaniu przez turystę odpowiedniej oceny (w wyniku /uchodzenia procesu percepcji) mogą stać się taktycznymi walorami. Oznacza lo, Je nlckłót* zasoby nie tnus/ii być dla wszystkich turystów walorami. Tym samym pojęcie „zasoby turystyczni'' nalały traktować jako dotyczące zjawisk obiektywnie tulnicjącyeh, podczas gdy „walory liliyslyCJni¹' są kaligoitą subiektywną.