Geografia turyzmu
4

2. Podstawowe pojęcia

i główne koncepcje badawcze w geografii turyzmu

2.1. PODSTAWOWE POJĘCIA

Do podstawowych terminów związanych z geografią turyzmu należą pojęcia: turysty, turystyki i ruchu turystycznego. W Polsce pojęcie turysta jest zdefiniowane przez Główny Urząd Statystyczny [Definicje podstawowych pojęć z zakresu turystyki 1979, 16], jako „osoba znajdująca się dobrowolnie czasowo poza miejscem stałego pobytu i środowiskami związanymi z codziennym rytmem życia”.

Nieco inaczej „turystę” rozumie Światowa Organizacja Turystyczna, która jako nadrzędny wprowadziła termin odwiedzający (visitor lub visiteur), co oznacza „podróżnych, których wyjazd wiąże się z turystyką” [Terminologia turystyczna...

7). Do „odwiedzających” zalicza się „turystów”, to znaczy osoby, które przynajmniej przez jedną noc korzystają z obiektów zakwaterowania zbiorowego lub k w alei prywatnych, jak również „odwiedzających jednodniowych”, którzy nie no-i u |i) w obiektach zakwaterowania, ani w kwaterach prywatnych [Terminologia turystyczna... 1995, 9]. Dodatkowymi warunkami, jakie muszą spełniać osoby uznawane za „odwiedzających”, są:

•    pobyt poza ich zwykłym otoczeniem musi trwać nie dłużej niż 12 miesięcy;

•    podstawowym celem podróży nie może być podjęcie działalności zarobkowej wynagradzanej w odwiedzanej miejscowości.

Szersze od pojęcia „odwiedzający” jest określenie „podróżny”. Zgodnie z uslaieniami międzynarodowymi [Terminologia turystyczna... 1995, 7] termin podróżny odnosi się do każdej osoby, podróżującej poza miejscem stałego zamieszkania (podróżny międzynarodowy, podróżny krajowy), niezależnie od celu podróży i wykorzystywanych środków transportu (także pieszo). W tym miejscu należy stwierdzić, że międzynarodowa definicja „turysty” i „odwiedzającego” podlegała kilkakrotnie zmianom. Problem ten w literaturze polskiej szeroko omówił W.W. Gaworeeki [1998, 11-16].

Kównież określenie turystyka bywa różnie rozumiane przez poszczególnych autorów |Malczyk 1992, 12-18; Przecławski 1979, 54-411. Jak wcześniej podano, K. Przecławski [1973, 12; 1994, 9] definiuje turystykę jako: „całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej, związanych z dobrowolną, czasową, zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia, oraz z wejściem w styczność osobistą ze środowiskiem odwiedzanym {przyrodniczym, kulturowym bąd/ społecznym)”. Z kolei 1 A. Dębski 11D741 uwa^a, że: (tityslykn to t»>-►.*>1 stosunków społecznych i zjawisk gospodarczych, obejmujących swym zasięgiem proces wytwarzania usług i ich konsumpcji przez osoby okresowo przebywające poza miejscem stałego zamieszkania w celach co najmniej pośrednio związanych z krajoznawstwem i rekreacją. IVu sam autor zwraca uwagę na fakt, że z definicji pojęcia turystyka wynika, że obejmuje ona zarówno sferę konsumpcji rozmaitych dóbr i usług w czasie prze-inzdii i przebywania w miejscu okresowego zatrzymania, jak i sferę wytwarzania dóbr i usług oraz obrotu nimi. Z poglądem tym polemizuje m.in. T. Bartkowski |l*)77], którego zdaniem w ten sposób turystyka została sprowadzona do jednej / gałęzi ekonomiki. W zamian proponuje, aby termin turystyka był rozumiany jako synonim „odbywania wycieczek (wycieczkowanie), tj. wymarszów lub wyjazdów poza miejsce stałego pobytu dla rozrywki i odpoczynku, połączonych zwykle ze zwiedzaniem obiektów przyrodniczych, zabytków architektury i sztuki, obic-klow kultury materialnej, poznawaniem innych narodów i grup ludnościowych własnego kraju, udziałem w imprezach i uroczystościach kulturalnych, sportowych czy innych, a także z samej chęci zetknięcia się z przyrodą lub wyżycia mv w wysiłku fizycznym” [Bartkowski 1977, 29-30]. Warto zauważyć, że definicja 1 Bartkowskiego jest w dużym stopniu zbieżna z rozumieniem turystyki przez K lYzccławskiego.

Z kolei S. Liszewski [1995, 94] definiuje turystykę (jak podaje autor w zna-»-/min largo) jako zjawisko przestrzenne, społeczno-kulturowe ł ekonomiczne, po-lrgające na dobrowolnej, czasowej zmianie miejsca stałego pobytu człowieka w * ciach wypoczynkowych, poznawczych oraz doznania przeżyć intelektualnych i emocjonalnych.

V.T.C. Middleton [1996, 8-9] natomiast określa turystykę jako zjawisko, które ..obejmuje wszystkie czynności związane z czasowym krótkotrwałym przemieszczaniem się osób do miejsc docelowych poza miejscami, gdzie normalnie mieszkają i pracują, oraz pobytem w tych miejscach”.

/daniem C.A. Gunna [1988] za turystykę można uznać wszystkie podróże |io/a dojazdami do pracy. Jednak powyższy pogląd spotkał się z silnym sprzęci wem m.in. G. Shawa i A.M. Williamsa [1996, 5], których zdaniem powyższa definicja jest zbyt szeroka i nieprecyzyjna. Z kolei włoski socjolog N. Costa | I9H7. D H umieszcza turystykę między „wypoczywaniem” a „koczowaniem”, wyróżniali równocześnie „podróżowanie”, które zawiera w sobie zarówno elementy wy-|i<ic/ynku, jak i koczowania. Opinia N. ('osty nawiązuje do koncepcji E. Cohena |M>/3|, który wprowadza pojęcia „wypoczywającego” (ang. vacationer), „koczującego” (ling. sightseer) i „podróżującego" (ang. ihiflrr), w znaczeniu polskiego In minii „wugabunda”. To ostatnie pojęcie hyło używane m.in. przez M, Opper-nmiinn 11993, 5411 do określenia turystów dynamu jących małymi środkami finansowymi (pochodnym terminem jent ang. tłrłfltr tourlstu, który jest synonimem pojęcia „turystyka niskobmlżelown", «ng, bw faulu*! font i. \m).