Geografia turyzmu5

htiUUtwitwt    i główne koncepcje badawcze w geografii (liryzmu

SlormuIowami pize/ l> t lei za koncepcja dzielnicy aktywności turystycznej nawiązuje nazwą do /.mniej od dawna w geografii miast koncepcji CBD (ang. central business disirict), jak lówmc/ do opisanego nieco wcześniej przez D. Bur-tenshawa i in. 11991) modelu centralnej dzielnicy turystycznej (CTD, ang. central tourist (listrict). Zasadnicza kwestuj w koncepcji dzielnicy aktywności turystycznej jest przyjęcie założenia, że optymalne warunki dla turystyki miejskiej są w centralnej części aglomeracji, w której turysta może poruszać się pieszo. Czynnikami sprzyjającymi powstaniu TBD są skupione w śródmieściu atrakcje turystyczne (I), (ietz wymienia m.in. zabytki architektury, obiekty kulturalne, ośrodki konferencyjne, placówki handlowe, wydarzenia mogące zainteresować turystów itp.), funkcje centralne wynikające z istnienia CBD (funkcja handlowa i administracyjna, liczne biura itp.) oraz dobrze rozwinięte usługi (np. sieć transportowa, usługi hotelarskie i gastronomiczne, informacja turystyczna). Wszystko to sprawia, że za-łówno walory i zagospodarowanie turystyczne, jak również ruch turystyczny -z powodu dobrej dostępności przestrzennej - koncentrują się właśnie w centrum. W zewnętrznej strefie aglomeracji znajdują się jedynie nieliczne walory oraz usługi, które D. Getz określa mianem peryferyjnych.

Koncepcja urbanizacji turystycznej

Jednym z autorów zajmujących się teoretycznymi rozważaniami na temat urbanizacji turystycznej jest P. Mullins [1991, 326], którego zdaniem „...miasta tu-l ystyczne przedstawiają nową i wyjątkową formę urbanizacji, ponieważ powstały one w związku z konsumpcją, a nie jak miasta przemysłowe z XIX w. i początku XX w., które powstały w związku z działalnością produkcyjną”. Zdaniem cytowanego autora powstałe w związku z turystyką miasta wyróżniają się następującymi cechami:

•    mają odmienny - w stosunku do innych, opisywanych przez modele ekologii miasta, ośrodków miejskich - układ przestrzenny i sposób użytkowania ziemi,

•    różnią się między sobą charakterem funkcji turystycznych,

•    mają dynamiczny wzrost liczby ludności i liczby zatrudnionych,

•    charakteryzują się dużą płynnością na rynku pracy, co wynika ze znacznego udziału w lokalnej gospodarce sektora prywatnego i wysokiego bezrobocia,

•    wyróżniają się często działaniami interwencyjnymi państwa, które wspiera finansowo władze lokalne w rozbudowie infrastruktury technicznej, społecznej i kulturalnej,

•    często są w nich rozległe obiekty o przeznaczeniu rozrywkowym (parki rozrywki),

•    mają specyficzną strukturę społeczną, w ktrtte| silnie jest zaznaczony udział imigrantów i pracowników stMiiiiiwych

Niceo inaczej widzi urbanizację Imystyczną li. Dziegieć |1995, 331, której /daniem pojęcie to pojawiło się już w hitach sześćdziesiątych, a jednym z pierw .szych, który użył tego zwrotu, był francuski geograf G. Chabot (zrobił to w |9(>9 r.). W latach siedemdziesiąlycłi i osiemdziesiątych termin ten zdobył dosyć /iinczną popularność wśród geografów francuskich zajmujących się przemianami ubszarów wiejskich pod wpływem turystyki. W polskiej literaturze geograficznej pojęcie „urbanizacja turystyczna” spopularyzował S. Liszewski |I991|. Zdaniem !• I fziegieć [1995, 34] istotą urbanizacji turystycznej są procesy na obszarach wiej skicli, które przejawiają się w następujących zmianach:

•    w użytkowaniu ziemi,

•    w układach przestrzennych i fizjonomicznych zabudowy wiejskiej,

•    w strukturze zatrudnienia ludności wiejskiej,

•    w pozycji danej miejscowości w sieci osadniczej na określonym obszarze.

Podane wyżej przemiany terenów wiejskich zachodzą w płaszczyznach: ekonomicznej, przestrzenno-fizjonomicznej, demograficzno-zawodowcj i kulturowej, /.ilimicm E. Dziegieć zjawisko urbanizacji turystycznej w Polsce można podzielić nu dwa wyraźne etapy: w fazie I (do końca lat pięćdziesiątych) na terenach wiejskich pojawiły się ośrodki wypoczynkowe, placówki kolonijne dla dzieci oraz kwu-ict v prywatne; natomiast w fazie II (poczynając od lat sześćdziesiątych) głównym i /ynnikicm przemian obszarów wiejskich stały się „drugie domy”. Obecnie można pi/yjąć, że zaczyna się III faza urbanizacji turystycznej obszarów wiejskich, której konsekwencją będą m.in. zmiany w strukturze zatrudnienia (które będą polegać mi wzroście zatrudnienia w usługach turystycznych).

Koncepcja terytorialnych systemów rekreacyjnych

Koncepcję terytorialnych systemów rekreacyjnych (ros. terńtorialnaja rrkmi i u mmi ja sistema, TRS, a po polsku TSR) sformułowali w początkach lal siedem d/icsiątych W.S. Prieobrażenski i J.A. Wiedienin [Prieobrażenski, Wicdicnln 1971, Pncohrażenski 1986]. W ogólnym zarysie nawiązuje ona do wysuniętej wówczas [ii/cz ekonomistów radzieckich teorii kompleksów terytorialno-produkcyjnych i iłowną zaletą koncepcji terytorialnych systemów rekreacyjnych jest wprowadzenie myślenia systemowego do geografii turyzmu. Zdaniem autorów koncepcji TSK nn pi/cslizeuną organizację turystyki i wypoczynku składają się następujące pod systemy:

•    uczestnicy wypoczynku,

•    walory przyrodnicze i antropogeniczne,

•    infrastruktura Icchnlc/nn,

•    zatrudnieni w obsłudze mchu turystycznego,

•    instytucja /ar/rgl/ttjttea danym systemem.