Geografia turyzmu2

I u )    |mi|vi nt i główne koiKTpcje badawcze w gongi ulu tiiryziuu

Poziom krytyczny

Uyc. 3. Model ewolucji obszaru (miejsca) turystycznego [Butler 1980]

Czas

podkreśla R.W. Butler, a także zajmujący się weryfikacją opisywanej koncepcji M. Haywood [1998, 274), w fazie rozwoju kontrolę nad dalszym rozwojem gospodarki turystycznej przejmują często przedsiębiorcy spoza danego obszaru.

Czwarty etap, który R.W. Butler nazwał fazą konsolidacji (ang. consolidation stage), oznacza pełny rozwój funkcji turystycznej, co zaznacza się osłabieniem tempa zwiększania się liczby turystów. W fazie konsolidacji turystyka jest dominującym działem w lokalnej gospodarce, co często zaczyna budzić sprzeciw mieszkańców. W miejscowościach turystycznych pojawia się dzielnica hoteli, restauracji. biur obsługi turystów itp. (ang. recreational business district, RBD), co oznacza oddzielenie w przestrzeni miejskiej funkcji turystycznych od innych funkcji spełnianych przez miasto (np. mieszkaniowych, usługowo-handlowych).

Piąta faza, etap stagnacji (ang. stagnation stage), zaznacza się zdecydowanym zahamowaniem rozwoju funkcji turystycznej. Po osiągnięciu maksymalnej liczby odwiedzających infrastruktura turystyczna zaczyna źle funkcjonować, obok trudności ekonomicznych (np. zmniejszenie się liczby gości w hotelach sprawia, że Irudno spłacić zaciągnięte na ich budowę kredyty) pojawiają się problemy społeczne (konflikty między turystami a mieszkańcami, np. wskutek różnic kulturowych, coraz większa przestępczość, prostytucja itp.), a także ekologiczne.

luzu szósta (ang. decline stage) przynosi wyraźny upadek funkcji turystycznej, co zaznacza się spadkiem liczby przyjcźdźujących, zamykaniem nie przynoszących zysku hoteli, restauracji i innych urządzeń, jak również pojawieniem się nowych funkcji (np. część hoteli zosłąjc przekMtałrnim w domy opieki społecznej, ‘./pilnie dla osób przewlekle chorych, oSnnlki dla uchodźców i imigrantów ilp.). Czasami funkcje turystyczne mogił całkowicie zaniknąć (często slj zasUipione przez limkcjc mieszkaniowe lub przemysłowe) lub zmienić formę, przechodząc w fazę i/w. odrodzenia lub odmłodzenia (ang. rej u w na li on stage). Częstym zjawiskiem |esi np. przekształcanie się miejscowości uzdrowiskowych w ośrodki hotelowo-knugresowe, tzw. wioski wakacyjne itp.

Do miejscowości, które uległy przekształceniom funkcjonalnym zgodnie / teorią R.W. Butlera, należą np. szkockie uzdrowiska nad Firth of Clyde, miej-•a owości na australijskim wybrzeżu Gold Coast (stan Nowa Południowa Walia) ma/, w rejonie Miami Beach na Florydzie, jak również osiedla letniskowe wokół Warszawy. Podobne transformacje dotknęły wiele górskich miejscowości uzdrowiskowych w Alpach, Pirenejach i Karpatach (które przekształciły się w ośrodki sportów zimowych), miejscowości nadmorskie nad Morzem Śródziemnym i na polnncy Europy (które z małych wiosek rybackich przekształciły się w wielkie i nitra hotelowo-rekreacyjne), jak również w innych regionach świata.

Do koncepcji R.W. Butlera nawiązuje w dużym stopniu R.A. Smith (1992| pi oponując model nazwany TB RM (ang. tentative beach resort model). Przyjęto w mm założenie, że formą wyjściową dla atrakcyjnych turystycznie terenów nad-uioiskich jest naturalna plaża, która z czasem przekształca się w plażę miejską (..zurbanizowaną”). Koncepcja R.A. Smitha (która została przez niego zweryfikowana na przykładzie tajlandzkiego kurortu Pattaya) zakłada przebieg całego pro-i rsu transformacji w ośmiu etapach:

•    etap A: faza przedrozwojowa;

•    etap B: pojawienie się turystyki (eksploracja);

•    etap C: rozpoczęty przez otwarcie pierwszego hotelu;

•    etap D: powstanie wzdłuż plaży zabudowy hotelowej;

•    etap E: powstanie z dala od plaży centrum handlowo-usługowego;

• elap F: pojawienie się hoteli w pewnym oddaleniu od plaży;

• elap G: powstanie w głębi lądu drugiego rzędu zabudowy hotelowej (o ni/ szym standardzie usług), częściowo przemieszanej z funkcjami handlowo -usługowymi,

•    elap H: oddzielenie się nadmorskiej dzielnicy hotelowej (ang. reereation business district) od położonej w głębi lądu części handlowo-usługowej (ang. commercial business district, CBD).

Innym autorem, który postanowi! zweryfikować teorię R.W. Butlera, był G.K, lliwmrn [ 19811. Zajmując się rozwojem funkcji turystycznej w zamieszkałej przez społeczność Amiszów części sianu Pensylwania, zauważył, że w historii rozwoju imyslyki w hrabstwie Lancaster nic istniała faza konsolidacji i po etapie rozwoju nastąpiła od razu stagnacja (w 1954 r, badany obszar odwiedziło jedynie 25 000 Imyslów, w 1975 r, ponad 5.0 tilln, w I97H r. bltNko 5.2 min, a w 1979 r„ w związku z awarią w elektrowni jądrowo] na pobliskie) Three Miles Islaml, jedynie