Geografia turyzmu7

I. I Mii lic j ii, |>im1mliii lnulun i /akics {•cograln tury/.mu

nii obszarach o różne| liiciurcliii (w sensie zróżnicowania wielkościowego i znaczeniu gospodarczego). Tym samym obejmuje ona:

•    ocenę czynników i uwarunkowań decydujących o znaczeniu turystyki na danym obszarze (w ośrodku);

•    analizę ruchu turystycznego, rozumianego jako specyficzna forma migracji między obszarami (ośrodkami) popytu turystycznego a obszarami (ośrodkami) odwiedzanymi przez turystów (w skali kraju i świata);

•    ocenę wpływu turystyki na zmiany, jakie dokonują się w strukturze i rozmieszczeniu gospodarki na obszarach (w ośrodkach) odwiedzanych przez turystów;

•    ocenę, na podstawie zasobów przyrodniczych i społecznych, obszarów przydatnych dla różnych form turystyki;

•    określanie obszarów, które ze względów gospodarczych powinny pełnić iiinkeje turystyczne.

Jak podają J. Warszyńska i A. Jackowski [1978, 42], w geografii turyzmu można wyodrębnić trzy główne kierunki zainteresowań:

•    zagadnienia dotyczące oceny przydatności przestrzeni geograficznej do ruchu turystycznego;

•    zagadnienia dotyczące ruchu turystycznego jako zjawiska społeczno-ekonomicznego;

•    klasyfikowanie przestrzenne zjawisk turystycznych.

Szerzej widzi zakres geografii turyzmu R.W. Butler [1989], którego zdaniem w hm łaniach geograficznych nad turystyką można wyróżnić sześć głównych kierunków:

•    badania nad historią turystyki;

•    badania nad przestrzenno-czasowymi aspektami rozwoju turystyki oraz zachodzącymi w niej zmianami;

•    konstruowanie modeli rozwoju turystyki i badanie zachowań turystycznych;

•    badania „przemysłu turystycznego”;

•    badania społeczno-kulturowych i przyrodniczych skutków turystyki;

•    planowanie turystyczne.

Inaczej ujmuje zakres badań geografii turyzmu D.G. Pearce [1981, 2], który także wyróżnia sześć kierunków:

•    badanie przestrzennego rozkładu podaży turystycznej;

•    badanie przestrzennego rozkładu popytu turystycznego;

•    geografię ośrodków turystycznych;

•    badanie przemieszczeń turystycznych;

•    badanie następstw turystyki;

•    zajmowanie się modelami przestrzeni luryMycznel,

Zarówno J. Warszyńska i A. Jackowski |I97H|, |ak 1 U,W Butler oraz D.G. Pcnrec, uważają geografię turyzmu za samotl/tolną dyscyplinę geograficzną, bliską

pognili i społeczno-ekonomicznej. W ostatnich lalach pojawiły się równio/ poglą łl.V. że z racji samej istoty turystyki, geografię turyzmu powinno się iraklnwsd jako subdyscyplinę szeroko rozumianej geografii kultury, a jej celem powinno byi¹ analizowanie znaczeń oraz wartości nadawanych przez ludzi krajobrazowi tutluntl nemu czy dziedzictwu kulturowemu [Sąuire 1994, 8-9].

Należy zauważyć, że niektórzy polscy geografowie nie w pełni uznają za ulu szne stosowanie określenia „geografia turyzmu”. Wielokrotnie wspominany T. Malt kowski konsekwentnie starał się używać temiinu „geografia turystyki”, która jego /.daniem powinna być definiowana jako „nauka z dziedziny ogólnogeogrnlii /n«*| odnosząca się do zjawisk wędrowania (wycieczkowania) i migracji ludzi, w klóirj główny nacisk kładzie się na zjawiska przyrodnicze, na interakcję między gen kompleksami a odnawiającymi siły człowiekiem” [Bartkowski 1977, 781. Tym na mym, zdaniem cytowanego autora, ekonomiczne i planistyczne aspekty turystyki powinno się uwzględniać w mniejszym stopniu. Obok „geografii turystyki” T. Hurt kowski wyróżniał również „geografię turystyczną”, która jego zdaniem jest nauką „ogólnogeograficzną, odnoszącą się do zakresu geografii turystyki, ale rozszerzoną

0    dziedziny zastosowania praktycznego geografii turystyki, to jest o informację turystyczną i krajoznawczą” [Bartkowski 1977, 78]. Określając zakres geografii lurystycznej, T. Bartkowski [1977, 87] uważał, że „jest to nauka zajmująca się badaniem systemu interakcyjnego „człowiek-przyroda” w zakresie form rekrcmjł czynnej związanej z pokonywaniem przestrzeni przez dążącego do odnowy sil człowieka”. Zdaniem autora podanej definicji, geografia turystyczna nic jcsl „ga łęzią geografii ekonomicznej lub społeczno-ekonomicznej, ale dyscypliną ogól uogcograficzną i regionalnogeograficzną” [Bartkowski 1977, 89]. Cytowany utilot opowiadał się dlatego za geografią turystyczną, gdyż „w swej części teoretycznej, dotyczącej turystyki jako wędrowania i jako migracji, w sposób widoczny obo| mtijc sobą zagadnienia interakcji człowiek-przyroda (,sensu specifico), a w czę sci dotyczącej krajoznawstwa zajmuje się działem geografii regionalnej, który lo dział leży poza granicami dwóch podstawowych grup (...), to jest poza geognt

1    tą fizyczną i geografią ekonomiczną lub społeczno-ekonomiczną” [Bartkowski 1977, 79].

Na zakończenie należy wspomnieć, że w swoim czasie pojawiło się niezbyt dobrze brzmiące określenie „turyzmologia”, którego autorem był radziecki budaoz Ił. Liehanow. Jak podaje T. Bartkowski 11977, 47-48], miała to być „nauka o ogól nych prawach powstawania, rozwoju i rozmieszczeniu turyzmu”, która miała dzielić się na „socjologię turyzmu, ekonomikę turyzmu, geografię turyzmu”. Wydaje się, żc zakres proponowanej przez fi. Lichimowu Izw. turyzmologii jest zbyt szeroki, a turystyka i turyzm jako zjawiska społeczne zhyt silnie tkwią w innych sferach życia społecznego, gospodarczego lip., aby było uzasadnione wydzielanie nowej nauki. Bardziej racjonalno jesl u/nmtle turystyki i turyzmu. z racji ich złożoności, za przedmiot badań wielu dyscyplin naukowych