ekonomika (35)

*    stop nu kooperacji i specjalizacji w produkcji, handlu, rolnictwie;

•    ruchliwości społeczeństwa.

Transport ochlonność gospodarki można zmniejszyć poprzez zmniejszenie specjalizacji i kooperacji w produkcji i obrocie towarowym (co z kolei zwiększy koszty produkcji łych dóbr) lub dokonanie większego społecznego podziału pracy, ale tez kosztem zwiększenia udziału działalności transportowej. Optymalna jest taka transportochłonność gospodarki narodowej, przy której suma kosztów transportu, produkcji dóbr i usług oraz obrotu towarowego będzie najniższa.

Transportochłonność gospodarki narodowej możemy wyrazić jako stosunek nakładów ponoszonych na działalność transportową do efektów osiąganych przez gospodarkę narodową. Nakłady ponoszone w transporcie pośrednio mogą być wyrażane wielkością przewozów i pracy przewozowej. Efektem zaś działalności społeczno-gospodarczej jest produkt krajowy brutto (PKB) bądź dochód narodowy (DN) wyrażone w złotych. W związku z tym można zastosować następujące mierniki transportochłonności":

•    tony przewiezionych ładunków przypadające na jednostkę wartości PKB lub DN;

•    praca przewozowa (w tkm) przypadająca na jednostkę PKB lub DN;

•    wartość przewozów i działalności pomocniczej na jednostkę PKB lub DN.

W Polsce transportochłonność gospodarki narodowej wykazuje tendencję j

malejącą (tab. 3.2), przy zastosowaniu mierników ilościowych produkcji trans- j portowej (liczba przewiezionych ton, praca przewozowa w tkm). Jedynie I

lab. U Transportochlonność gospodarki narodowej w Polsce w latach 1995-2004

1 U ta	Liczba ton ładunków przewiezionych I transportem przypadająca na 1 min PKB	Liczba tkm przypadająca na 1 tys. PKB	Wartość usług transportowych przypadająca na 1 tys. PKB
1995	4481,6	9763	90,0
1997	2977,8	698,1	87,9
1999	2159,4	504.7	793
2000	17563	3933	773
2002	15943	3283	903
2003	1518,0	3193	96,5
2004	1496,0	3283	94.5

Źródło; opracowanie własne na podM. Transport-wynikidziałalności. GUS; roczniki statystyczne GUS.

* Ibidem, s. 6.

w 2004 roku transportochłonność (w tkm) wzrosła, co było wynikiem otwarcia rynków transportowych Unii Europejskiej dla polskich przewoźników i wzrostem odległości przewozów. Natomiast w ostatnich latach znacznie wzrosła wartość przewozów przypadających na 1 tys. zł PKB. Sytuacja taka była spowodowana:

•    znacznym spadkiem przewozów, jaki nastąpił w ostatnim dwudziestoleciu;

•    ograniczeniem inwestycji w związku z ogólną recesją gospodarczą;

•    spadkiem produkcji o niskim stopniu przetworzenia, a zatem małej wartości;

•    dużym wzrostem cen usług transportowych i wzrostem sprzedaży bardziej zaawansowanych usług;

•    spadkiem przewozów pasażerskich komunikacją publiczną;

•    wzrostem udziału motoryzacji.

Zmiany w gospodarce polskiej, jakie miały miejsce po 1989 roku, wywołały znaczny spadek transportochłonnośd produktu krajowego brutto. W ciągu 10 lat spadek transportochłonnośd liczony pracą przewozową wyniósł około 38%, a liczony tonażem wykonanych przewozów - około 45%. Oznacza to, że średnio rocznie transportochłonność zmniejszała się o 4-5%. Tempo spadku transpo-rtochlonnośd w Polsce jest większe niż w innych krajach o gospodarce rynkowej. Główny przejaw zmian strukturalnych w gospodarce polega na wzrośde znaczenia sektora usług. Sektor usług w porównaniu z sektorami wytwórczymi wykazuje mniejszą transportochłonność w zakresie przewozów ładunków, powoduje natomiast wzrost ogólnej ruchłiwośd komunikacyjnej osób (przejazdy). W łatach 1990-1999 sektor III gospodarki (transport, handel i usługi) zwiększył swój udział w liczbie pracujących o 9%, w PKB zaś - o 11%, co wpłynęło na spadek transportochłonnośd (ładunków) i na zmiany w ruchłiwośd komunikacyjnej. Nastąpiło też rozszerzanie rodzajowe działalności gospodarczej, polegające na łączeniu przewozu z innymi rodzajami działalnośa. Transport staje się częścią szerszego działania - logistyki, konfekcjonowania, przetwórstwa i innych pokrewnych działań gospodarczych**.

3.4. Wpływ transportu na funkcjonowanie produkcji

Można wyróżnić trzy zakresy wpływu transportu na funkcjonowanie produkcji:

• wpływ na warunki zaopatrzenia i zbytu - na dynamikę rozwoju produkcji i na jej strukturę;

⁶⁴ Polityka transportowi państwa na lata 2001-2015 dla zrównoważonego rozwoju baju. Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa 2001.