ekonomika (48)

94

- w Istnieniu międzynarodowego podziału pracy i międzynarodowego handlu; • w dystrybucji wyprodukowanych towarów konsumpcyjnych, przemysłowych i rolnych (rozmieszczenie rynków zbytu tych towarów, organizacja procesu dystrybucji, np. liczba pośredników handlowych);

• w przestrzennym rozmieszczeniu osadnictwa i aktywności zawodowej społeczeństwa, która powoduje konieczność dojazdów do pracy.

Do potrzeb związanych ze sferą żyd a społecznego zalicza się indywidualne potrzeby ludności oraz potrzeby wynikające z funkcjonowania państwa. Do źródeł powstawania indywidualnych potrzeb transportowych ludności można zaliczyć (rys. 43):

• lokalizację placówek oświatowych, naukowych, kulturalnych, rozrywkowych (koncentrują się one przeważnie w ośrodkach miejskich różnej wiel-koSd);

*    rozmieszczenie placówek administracji centralnej i terenowej;

*    rozmieszczenie terenów turystycznych, rekreacyjnych i nadających się do uprawiania sportów;

• potrzeby utrzymywania więzi międzyludzkich;

Rozmjt ■■■ renie produkcji

I I powiązania zewnętrzne

powiązania wewnętrzne

Rys. 4.3. Powiązania źródeł potrzeb transportowych

Źródło: opracowanie własne na podst Ekonomika transportu. Red. A. Piskozub, WKŁ, Warszawa 1979, •.SI-

•    potrzebę ochrony zdrowia;

•    migracje ludności.

Potrzeby transportowe, zarówno w zakresie przewozów ładunków, jak i osób, wynikające z funkcjonowania państwa, są efektem m.in.:

•    działalności administracji państwowej;

•    udziału w międzynarodowych strukturach i organizacjach;

•    działalności instytucji o charakterze publicznym;

•    działań na rzecz obronności kraju i bezpieczeństwa publicznego;

•    konieczności realizacji akcji ratunkowych.

4.2. Klasyfikacja potrzeb transportowych (systematyzacja)

Potrzeby transportowe można wyodrębniać i dzielić według wielu różnych kryteriów, a następnie porządkować według ściśle określonych zasad. Zebranie potrzeb transportowych w ujednoliconą całość, stanowiącą pewien system, nazywamy systematyzacją".

Podstawowym kryterium klasyfikacji potrzeb transportowych jest podział ze względu na przedmiot przewozu w zależności od tego, czy potrzeba transportowa dotyczy przemieszczenia osób, czy ładunków. W ramach każdej z tych grup potrzeb transportowych wyróżniamy zupełnie inne kryteria dalszej klasyfikacji

W przypadku przewozu osób najczęściej stosowanymi kryteriami klasyfika-qi są";

•    finalny cel podróży;

-    przejazdy do pracy i w celu nauki,

-    przejazdy socjalno-bytowe (np. w celach zaopatrzeniowych, turystycznych, kulturalnych, utrzymywania kontaktów rodzinnych i towarzyskich);

•    siła oddziaływania źródeł:

-    obligatoryjne (potrzeby, które muszą być zrealizowane),

-    fakultatywne (potrzeby, których realizacja nie jest konieczna).

Z silą oddziaływania źródeł wiąże się ruchliwość komunikacyjna ludności, wynikająca z potrzeb transportowych, mających charakter przemieszczeń systematycznych i niesystematycznych. Z tego względu można wyróżnić potrzeby transportowe*¹:

" Encyklopedia multimedialni PWN. Słownik wyrazów obcych. PWN, Warszawa 2001.

⁹⁰    Ekonomika transportu. Red. A. Pis kozub, op. cit., s. 252.

⁹¹    Transport, op. cit., s. 34.