HPIM4431

126 Klihitta Tarkounka

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej domy pomocy społecznej mają zaspokajać całość potrzeb bytowych ich mieszkańców. i ro zarówno podstawowe potrzeby egzystencjalne — „bytowe i zdrowotne", jak i „umożliwiać rozwój ich osobowości", zaspokajać takie bardziej złożone potrzeby przez „dostęp do kultury i rekreacji", „spokój i bezpieczeństwo" i inne („Dziennik Ustaw” 1993). Sposób zaspokajania tych potrzeb w ramach domów pomocy społecznej, jest dobrym wskaźnikiem specyfiki stylu życia ich mieszkańców, ich możliwości i ograniczeń. Jest to jednocześnie wskaźnik dobrze ujawniający faktycznie realizowane, najczęściej nieuświadamianc założenia dotyczące człowieka niepełnosprawnego i jego pouzeh.

Przedmiotem badania „Życic codzienne w domach po-mocy społecznej" była analiza sposobów zaspokajania potrzeb mieszkańców w różnych wymiarach życia codziennego, takich jak warunki mieszkaniowe, sposób ubierania się. odżywiana, higiena, budżet czasu, zajęda obowiązkowe i dobrowolne, kontakty i więzi społeczne i in. Założono bowiem, że nie tylko najbardziej wyrazistym, ale i najgłębszym wyrazem specyfiki życia tych ludzi, ograniczeń i depiywacji, jakim podlegają, a także możliwości i perspekryw, jaki stwarza instytucja pomocy społecznej, będą najbardziej elementarne wyznaczniki codzienności.

W badaniu skoncentrowano się na czterech grupach czynników, wyznaczających jakość i charakter życia codziennego: 1. Przestrzeń życiu codziennego, 2. Czas życia codziennego, 3. Środowisko społeczne (ludzie), 4. Środowisko materialne (rzeczy).

Założono bowiem, że zarówno zakres przestrzeni i czasu życia codziennego, jak i stopień ich zróżnicowania bądź jedne-litości (także środowiska społecznego i materialnego) mogą być wskaźnikami jakości życia. Przy czym wyższą jakość żyda łączono ze zróżnicowaniem, wielością, różnorodnością, możliwościami wyboru, a więc z cechami życia poza instytucją.

Ludzie w instytucji totalnej

Obok zaspokajania całości potrzeb życiowych w jednym miejscu dragą, według Goffmana, charakterystyczną cechą wszelkich instytucji totalnych jest wysoki stopień uzależnienia jej mieszkańców, będący pochodną współistnienia w ramach instytucji dwu światów: mieszkańców i pracowników.

W badaniu dążono do rekonstrukcji obszarów zależności i podporządkowania z jednej strony, obszarów swobody i możliwo-fd wyborów w żydu codziennym — z drugiej. Punktem porównawczego odniesienia były sposoby zaspokajania potrzeb w środowiskach domowych.

Instytucjonalny sposób zaspokajania potrzeb

Zaspokajając najbardziej podstawowe potrzeby człowieka. zapewniając mu miejsce do spania, pożywienie, odzież, pomoc medyczną, a także poczucie elementarnego bezpieczeństwa socjalnego w niepewnych i trudnych czasach (co — jak wynika z naszych badań — jest obecnie bardzo ważne), instytucja pomocy społecznej zaspokaja jednak te potrzeby w sposób odbiegający od sposobu ich realizacji w warunkach samodzielnego życia w gospodarstwach domowych. 1 a odmienność polega na wielu niekiedy bardzo drobnych, ukrytych, często nieuświadamianych, przyjmowanych bezrefleksyjnie, fermach i mechanizmach zależności mieszkańca domu od instytucji i jej rzeczników — personelu. Jest to zjawisko typowe dla instytucji totalnych. Charakterystyczna dla nich swoista „instytucjonalizacja" potrzeb mieszkańców, wyraża się w dostosowaniu sposobów ich zaspokajania do potrzeb instytucji. a więc np. liczy się szybkość i sprawność pracy personelu. takie ich wygoda, a nic potrzeby mieszkańców. „Instytucjonalizacja" wyraża się w uniformizacji i standaryzacji sposobów zaspokajania potrzeb, w ich upraszczaniu i reduko-