HPIM4413

90 Antonina Ostrowska

kości odczuwanych dystansów społecznych w stosunku do ludzi niepełnosprawnych. Młodszy wiek i wyższe wykształcenie sprzyjało bowiem tendencjom integracyjnym.

2.4. Miejsce niepełnosprawnych w społeczeństwie

W sposobie postrzegania miejsca jakie przyznaje się osobom niepełnosprawnym w społeczeństwie istotną rolę pełni ocena ich szans, czyli struktura przypisywanych im możności i niemożności w osiąganiu liczących się dóbr i wartości. Życie z osobami niepełnosprawnymi nawet w ramach jednego, zintegrowanego modelu niekoniecznie przesądza wymagania i oczekiwania w stosunku do nich; różny może być bowiem stopień realizacji postulatu „traktowania na równi z innymi”. W kwestii tej mieści się także problem specyficznych przywilejów i ulg (np. przy wykonywaniu pracą’ zawodowej) przyznawanych osobom niepełnosprawnym.

Prawie połowa naszego społeczeństwa skłonna jest zaaprobować specyficzne ulgi w pracy i zmniejszone wymagania w stosunku do osób niepełnosprawnych w porównaniu z innymi zajmującymi analogiczne stanowisko i przy zachowaniu takich samych zarobków. Podobna liczba osób uważa także, że pracując)' inwalida winien mieć prawo do zachowania renty, niezależnie od wynagrodzenia otrzymywanego za pracę. W stanowisku tych osób ujawniają się więc nie tylko tendencje egalitaryzujące, ale i zmierzające do materialnej rekompensaty zmniejszonych możliwości osób niepełnosprawnych. Obok tej tendencji zarysowuje się jednak (choć rzadziej) poczucie konkurencyjności przy osiąganiu przez inwalidów pewnych społecznie pożądanych dóbr. Fakt, że posiadają oni zagwarantowany stały miesięczny dochód (renta) — zdaniem prawic 40% badanych — przesądza, że

nie powinni oni w ogóle zajmować miejsc na rynku pracy. Taki sposób zredukowania osób niepełnosprawnych do wyłącznej roli ren lobio rcó w jest tu wyraźnie funkcją procesów społeczno-ekonomicznych zachodzących w naszym kraju w ciągu ostatnich lat. a szczególnie bezrobocia. Przykład ten jednak także pokazuje, że miejsce przyznawane osobom niepełnosprawnym w tym samym społeczeństwie może ułcgąć zmianom w zależności od czynników makrospołecznych, a w sytuacji ich niekorzystnej konfiguracji i kumulacji — prowadzać do marginalizacji niepełnosprawnych.

Jednostronne spojrzenie na osoby niepełnosprawne uwidacznia się także w ocenach dostępności poszczególnych ról społecznych i możliwości funkcjonowania w konkretnych sytuacjach życiowych — i jest swoistą diagnozą naszej rzeczywistości społecznej. Prawic połowa badanych stwierdziła, że inwalidzi posiadający takie same kwalifikacje i doświadczenia zawodowe jak osoby zdrowe mają mniejsze od nich szanse na awans społeczny. Jeszcze powszechniejsze jest przekonanie. że osoba niepełnosprawna ma mniejsze szanse na zawarcie związku małżeńskiego » założenie rodziny (68,5%). Tyle samo prawic osób (63%) uważa, że większość osób niepełnosprawnych w naszym kraju jest ciężarem dla swoich bliskich. Zmiana tego nastawienia i sposobu postrzegania osoby niepełnosprawnej nie tylko przez pryzmat jej ograniczeń ale i możliwości staje się więc kluczową sprawą, jeżeli jako społeczeństwo mówimy poważnie o „wyrównywaniu szans .

Kontekst życia rodzinnego osób niepełnosprawnych pojawia się bardzo silnie przy rozważaniu problemów odpowiedzialności i opieki nad osobami niepełnosprawnymi. Niemal wszyscy badani (93.7%) wyrazili przekonanie, że opieka taka jest obowiązkiem i moralną odpowiedzialnością rodziny. Stosunkowo często traktowano też tę opiekę jako przede wszyst-