4130653859

ETYKA BIBLIOTEKARSKA 81

społeczne w stosunku do: czytelników-użytkowników, biblioteki, współpracowników, innych bibliotekarzy i przedstawicieli pokrewnych zawodów, a także samego zawodu. Tak ujęte powinności mogą stać się podstawą opracowania bibliotekarskiego kodeksu etycznego.

W zakończeniu pracy Autor podsumował przedstawione dyskusje nad bibliotekarską etyką zawodową, wskazał na przeciwieństwa wynikające ze społecznej roli bibliotekarzy i warunkujące ich zachowania etyczne oraz zarysował tryb postępowania w ustalaniu „systemu ocen i powinności moralnych związanych z pracą bibliotekarza w formie kodeksu, tez czy deklaracji” (s. 84).

Pracy towarzyszą w Aneksie: Biblioteczna Karta Praw (The Library Bill of Rights) przyjęta przez Radę ALA w 1948 r. i poprawiona w 1961 r. oraz Wzorzec zlej biblioteki według Umberto £co³. Bibliografia załącznikowa — według Autora ze względu na ograniczoną objętość publikacji niekompletna — obejmuje 198 pozycji różnojęzycznych, z przewagą polskich i angielskich. Krótkie streszczenia w językach angielskim i niemieckim zamykają pracę. Przejrzysty druk na dobrym papierze, prosty i zrozumiały język ułatwiają przyswojenie publikacji. Ale czy 300 egzemplarzy nakładu umożliwi w przyszłości łatwy dostęp do tej ze wszechmiar cennej pozycji?

Na zakończenie tego omówienia pracy Z. Żmigrodzkiego chciałbym zwrócić uwagę, iż prowadzona obecnie dyskusja, czy tworzyć kodeks etyki bibliotekarskiej (a jak wynika z całości pracy, Autor jest rzecznikiem opracowania takiego kodeksu dla bibliotekarstwa polskiego) uwzględnia ostatnio także zagadnienia etyczne w działalności informacyjnej⁴. Może więc warto tu zacytować zdanie T. Kotarbińskiego: „Więc nie w bezwzględnych dekalogach upatruje się tutaj lek na udrękę moralną. Trzeba myśleć, myśleć do końca w każdej sytuacji, a wtedy, kto ma w sobie rzetelną chęć, by postąpić rzetelnie, znajdzie wyjście z labiryntu, znajdzie rozwiązanie problemu ważne dla całości nadarzonej sytuacji, zawsze niezmiernie trudne do przyjęcia jako wzór we wszelkich sytuacjach możliwych”⁵. Wydaje się, że uczestnikom dyskusji o bibliotekarskim kodeksie etycznym wskazania te warto przypomnieć.

Jerzy Ratajewski

Maszynopis wpłynął do redakcji 7 maja 1992

BADANIE POTRZEB UŻYTKOWNIKÓW INFORMACJI

Maria Próchnicka: Informacja a umysł. Kraków: Universitas 1991, 195 s.

Problem badania użytkownika informacji, jego potrzeb i zachowań informacyjnych istnieje w dziedzinie informacji naukowej już niemal pół wieku. Użytkownik jako jeden z podstawowych przedmiotów badań doczekał się wielu ujęć i analiz. Sprawozdania z polskich i obcych badań w tym zakresie zamieszcza w swoich publikacjach Jerzy Szwalbe¹.

Badania nad użytkownikiem — ze względu na specyfikę samego przedmiotu badań — już w kilkanaście lat po ich zainicjowaniu nabierają charakteru interdyscyplinarnego. Chęć wyczerpującego przedstawienia problematyki badawczej zmusiła badaczy do sięgnięcia po pojęcia z zakresu socjologii, a następnie psychologii. Ostatnie kilka lat to wzbogacanie aparatu pojęciowego tego obszaru badań o określenia z dziedziny lingwistyki i psycholingwistyki. Przyczyniło się do tego dostrzeżenie nowych perspektyw badawczych, jakie otwiera możliwość poznawania człowieka poprzez język, którym się posługuje.

* U. Eco: O bibliotece. Wrocław 1990 a 12-16.

⁴ Por. np. Ch. Price: Information: commodity or social need7 W: Inform. 85. Using Knowledge Shapc Futura Procecdings of Conference, Bournemoulh, 16-19 SepL 1985. London 1986 a 36-40, gdzie proponuje się pracownikom bibliotek i informacji składanie przysięgi w rodzaju przysięgi Hipokratesa. — R. Capurro: Morał issues in Information science. Journal of Information Science" 1985 VoL 11 nr 3 a. 113-123; — Morał issues in Information science. W: Stocholm papers in library and irformation science. Stocholm 1985 a. 5-31 gdzie nun. są różne stanowiska wobec tworzenia kodeksów etyki bibliotekarskiej i informacyjnej. Wśród nich są takie, które stwierdzają, że kodeksy są niepotrzebne, konieczna zaś jest ciągła, me kończąca się dyskusja problemów etycznych w obu zawodach; B. A. Shuraan, J. J. Mika; Definitional matters. jibrary and Ar chwal Security" 1989 nr 3/4 a. 95-106.

T. Kotarbiński Pisma etyczne. Warszawa 1987 a 499.

¹ J. Szwalbe: Badania potrzeb użytkowników informacji w Polsce w latach 1976-1982. Warszawa 1986; Wybrane zagadnienia metodologii badania potrzeb użytkowników w łwietle literatury zagranicznej. „Prz. BibL" 1980 z. 1 a 31-39.