ble08

Okres rozwoju mowy, motoryki, percepcji, kontaktu społecznego w stosunku do wieku dziecka

r

5.2. ARTYKULACJA GŁOSEK

Do charakterystycznych elementów związanych z badaniami mowy i języka zaliczony został zasób głosek (inwentarz), jakim posługuje się dziecko podczas artykulacji. Badanie ro miało na celu wyłonienie głosek nie sprawiających dziecku trudności artykulacyjnych, jak i tych, które taką trudność sprawiają. Takie ukazanie informacji pozwoliło na odszukanie miejsc artykulacyjnych, określenie trudności związanych z ich wydobyciem

W 21 przypadkach dzieci artykułowały wszystkie głoski, choć w trzech przypadkach widać było, że mają trudności. Dwoje z nich (16 i 6 lat) nie wymawiało głoski "r". Starsze dziecko zamieniało ją na "1" lub ^r'j", drugie ją opuszczało. Do innej grupy należy zaliczyć dziecko z mutyzmem (15,5 lat) oraz jedno w okresie melodii, wydające jeszcze dźwięki nieartykułowane (8 lat). Trzeci przypadek dotyczy dziecka 7-letniego, które dopowiadało tylko końcówki w echolalii w powtarzanych słowach jako efekt uczenia się. Zasoby głoskowe pozostałych dzieci prezentowane są poniżej.

Do najbardziej rozpowszechnionych należą samogłoski, wielkość ta w grupie dzieci nie wymawiających całego zakresu głosek wynosi 52%. Preferowane we wspomnianej drugiej grupie (o ograniczonym zasobie głosek) są głoski „a” (30; 23,3%), „e'’ (22; 17,1%) oraz „u” (19; 14,7%). Najrzadziej występuje „o” (8; 6,2%) i „ę’^: (7; 5,4%).

Z grupy spółgłosek dzieci preferowały głoski tylnojęzykowe, przedniojęzy-kowo-zębowe i dwuwargowe. Głoski tylnojęzykowe wyartykułowano 21 razy (22,6%). Najczęściej z nich wypowiadane były głoski zwarte „g” (8) i „k” (7). Przedniojęzykowo-zębowych użyto 44 razy, co stanowi 20,3%. Najczęściej prawidłowo wymawiano „t” i „n” (11). Dwuwargowe występowały 51 razy (19,4%), a najczęściej artykułowano ,,m^:’ (17), „b” (13) i „p” (11). Głoski tylnojęzykowe są jednymi z najprostszych i występują już w okresie melodii w aktywności głosowej zwanej gruchaniem (od trzeciego miesiąca życia).

Wokalizację głosek przedniojęzykowo-zębowych i dwuwargowych można interpretować łatwością obserwacji ułożenia narządów artykulacyjnych. Dominujące są głoski zwarte (zwarto-wybuchowe): p - b -1 oraz półotwarte - nosowe n. Do najrzadziej fonowanych można zaliczyć przedniojęzykowo-dziąsłowe -6,5%, wargowo-zębowe - 6,7% oraz środkowo-językowe - 10,4%. Zastosowany podział dotyczy miejsca artykulacji; od wymawiającego wymaga precyzji przy wytwarzaniu dźwięku zgodnego z wzorcem. Poza wargowo-zębowymi pozostałe układy są tworzone w obrębie układu artykulacyjnego niewidocznego bezpośrednio.

Można wyciągnąć wniosek, iż dzieci w tworzeniu głosek przejawiają zaburzenia związane z precyzją ruchów (np. o, y, i - w samogłoskach lub np. spółgłoskach przedniojęzykowo-dziąsłowych sz, ż, cz, dż) oraz trudności z

119