5673056793

Diasnoza społeczna 2009

_20₌

duże. W stosunku do sytuacji sprzed dwóch lat znacząco wzrósł odsetek gospodarstw domowych, które chcą. aby ich dzieci ukończył) szkołę wyższą zawodową (o 1,3 punktu procentowego). Ocena szans uzyskania wszystkich wyróżnionych w badaniu poziomów wykształcenia w zasadzie nie uległa zmianom.

61.    Najczęściej gospodarstwa domowe były zmuszane ze względów finansowych w roku szkolnym 2008/2009 do rezygnacji z zajęć dodatkowych i korepetycji dla dziecka (odpowiednio prawie 14 i prawie 12 proc. gospodarstw). Najrzadziej dochodziło do zmian)' szkol)' na wymagającą mniej szych opłat (w 1,8 proc. gospodarstw). Odsetek gospodarstw zmuszanych do ograniczeń finansowych w obszarze kształcenia dzieci spadł w ostatnich dw óch latach we wszystkich typach ograniczeń poza zmianą szkoły wymagającej większych opłat. Prawie 78 proc. gospodarstw domowych uważało w marcu 2009 r., że poziom zaspokojenia ich potrzeb związanych z kształceniem dzieci w porównaniu do sy tuacji sprzed dwóch lat nie zmienił się, 16 proc. odczuło pogorszenie, a ponad 6 proc. poprawę.

62.    Nie zmienił się istotnie dostęp dzieci w wieku 0-6 lat do opieki instytucjonalnej (20 proc. dzieci w tym wieku korzysta z tej opieki) w 2009 r. w porównaniu z 2007 r., pozostając na bardzo niskim poziomie w skali Unii Europejskiej. Nadal w miastach dzieci ponad dwukrotnie częściej pozostawały w tych placówkach opiekuńczych tuż na wsi, gdzie jedynie około 13 proc. dzieci objętych było taką opieką, a różnice między miastem a wsią pogłębiają się. Ponadto podobnie jak w latach ubiegłych zdecydowana większość dzieci korzystała z publicznych żłobków i przedszkoli, choć znaczenie niepublicznych placówek wzrasta, w szczególności w dużych miastach.

63.    Nastąpił spadek odsetka młodzieży w wieku 7-15 lat korzystającej z nauki (z 98 proc. do 90 proc. w skali kraju), a dostęp do nauki na tym poziomie nie jest zróżnicowany terytorialnie. Różnice między miastem a wsią są niewielkie (88-93 proc. w miastach oraz 90 proc. na wsi).

64.    W 2009 r. nie zaobserwowano znaczący ch różnic terytorialnych w dostępności szkól dla młodzieży' w wieku 16-19 lat. Odsetek młodzieży w tym wieku korzystającej z nauki w dowolnym typie szkoły' wynosił około 95 proc. (wieś 94 proc., miasta 94-97 proc.). Wzrost tego wskaźnika, zwłaszcza w średnich i małych miastach (100-200 tys. oraz 20-100 tys.) można uznać za przejaw większej motywacji kontynuowania nauki na dalszy ch etapach kształcenia.

65.    Nastąpiła stabilizacja odsetka osób w wieku 20-24 lata uczących się w trybie szkolnym i pozaszkolnym na poziomie zbliżony m do roku 2007, tj. 61 proc. W miastach -odsetek ten wahał się w przedziale 58-80 proc. (wobec 53-80 proc. W' 2007 r.), przy czym nadal wyróżniają się pozytywnie miasta największe i duże. gdzie około 73-83 proc. osób korzysta z usług edukacyjnych (73-80 proc. w' 2007 r.). Na wsi wskaźnik ten nieznacznie zmalał z poziomu 50 proc. w 2007 r. do 47 proc. w 2009 r. Mimo tych pozy ty wnych zmian aktywności edukacyjnej zwiększają się różnice między' miastem a wsią wzrastają. Potwierdza się rosnąca rola placówek niepublicznych na tym poziomie edukacji.

66.    W tej gnipie w ieku (20-24 lata) pojaw iają się istotne różnice aktywności edukacyjnej według pici: kobiety wyraźnie częściej niż mężczy źni kształcą się (67 proc. kobiet w 2009. 63 proc. w 2007 r. wobec 55 proc. mężczyzn w 2009 r. i 57 proc. w 2007 r.). Niepokojący jest fakt zahamowania trendu wzrostowego dla aktywności edukacyjnej mężczy zn w wieku 20-24 lata. Tendencja ta może pogłębić się w kolejnych latach ze względu na zniesienie obow iązku służby wojskowej, który niejednokrotnie byl głównym motywem podejmowania nauki w' szkole wyższej przez młodych mężczyzn.

67.    Zdaje się zwiększać terytorialne zróżnicowanie aktywności edukacyjnej osób w wieku 20-24 lata. szczególnie dla mężczyzn. Niepokojące jest pogłębianie się różnic terytorialnych aktywności edukacyjnej w tej grupie wieku na niekorzyść mieszkańców wsi. w wyniku stabilizacji aktywności edukacyjnej mieszkańców wsi wobec wzrostu obserwowanego w miastach. Niepokojący jest także fakt zmniejszenia uczestnictwa w usługach edukacyjnych mężczyzn pochodzących z mniejszy ch miast.

68.    Zakres korzystania z usług edukacyjnych spada zdecydowanie w następnej grupie wieku, ale tendencja wzrostowa zdaje się utrzymywać (odsetek osób w wieku 25-29 lat aktywnych edukacyjnie wynosił 18 proc. w 2009 r. wobec 17 proc. w 2007 r„ 14 proc. w 2005 r. i 13 proc. w 2003 r.). Popraw iają się wskaźniki doty czące duży ch miast (200-500 tys. mieszkańców) oraz wsi. Wskaźnik ten nie przekracza 29 proc. w miastach (34proc. w 2007 r.), zaś na wsi wynosi zaledwie 11,4 proc. (8.5 proc. w 2007 r.). W przeciwieństwie do poprzedniej grupy wieku różnice między aktywnością edukacyjną mieszkańców miast i wsi zmniejszyły się ze względu na wzrost stopnia korzy stania z usług edukacyjnych na wsiach i spadek w miastach największych oraz średnich (100-200 tys. mieszkańców). Nadal kobiety w wieku 25-29 lat częściej niż mężczyźni w tym wieku korzystały z usług edukacyjnych (19 proc. kobiet i 17 proc. mężczyzn w 2009 r. i 2007 r. ). Maleją różnice terytorialne dla kobiet, natomiast utrzymują się dla mężczy zn.

69.    Utrzymuje się niewielka aktywność edukacyjna osób w wieku 30-39 lat. określona głównie przez aktywność osób w wieku 30-34 lata. Osoby w wieku 30-39 lat trzykrotnie rzadziej korzystają z różnego rodzaju usług edukacyjnych w porów naniu do grupy wieku 25-29 lat. Utrzy muje się też jej zróżnicowanie wyraźnie niekorzystne dla wsi i miast Uczących poniżej 20 tys. mieszkańców. Natomiast nadal osoby w wieku powyżej 39 lat nie korzystają z usług edukacyjnych.

70.    Mimo wzrostu aktywności edukacyjnej głównie osób w wieku 20-29 lat proces doskonalenia kwalifikacji ludności dorosłej ma w Polsce wciąż niewielki zasięg i jest wy soce selektyw ny. Analiza aktyw^rności edukacyjnej dorosłych kobiet i mężczyzn według miejsca zamieszkania uwidacznia nie tylko wyraźnie większe aspiracje edukacyjne kobiet, ale także uwypukla dysproporcje terytorialne na niekorzyść mieszkańców' wsi i miast najmniej szych.

71.    O wyposażeniu społeczeństwa polskiego w kapitał ludzki decydują nie ty lko wy kształcenie i dokształcanie, ale także umiejętności cywilizacyjne, jednakże znaczenia tych dwóch pierwszych komponentów nie można bagatelizować. Miernik kapitału ludzkiego, w którym zamiast poziomu wykształcenia odwołano się do długości okresu kształcenia, wskazuje, że kapitał ludzki Polaków byl w roku 2009 wyższy niż w roku 2007. W obu okresach mężczyźni wydawali się być lepiej wyposażeni w kapitał ludzki, jednak uwzględnienie wieku w analizie pozwoliło ten wniosek skorygować. Zarówno w 2007 roku, jak i 2009 roku w grupie osób w wieku 15-34 lata i 35-44 lata to kobiety' charakteryzowały' się wyższym poziomem kapitału ludzkiego, natomiast wśród osób w wieku 45 lat i więcej byli to mężczyźni.

72.    W 2009 r. podobnie jak w roku 2007 bardzo silnie zarysowały się różnice w wyposażeniu w kapitał ludzki osób młodszych i starszych. Najwyższym poziomem kapitału ludzkiego charaktery zowały się osoby w w ieku 15-34 lata, zaś najniższym - osoby w wieku 45 lat i więcej. Ponadto te dysproporcje zwiększyły się w ostatnich dwóch latach.

73.    Potwierdza się wpływ miejsca zamieszkania na wyposażenie w kapitał ludzki - maleje on wraz ze zmniejszaniem się wielkości miejscowości zamieszkania.