7

136

Urszula Sobczyszyn

Czynniki ulnulniające społeczni) renetaplagę skazanych...

137

w stosunku do otoczenia sprawia, że były skazany zaczyna poszukiwać środowiska, w którym może doświadczyć akceptacji. W związku z tym odrzucenie prowadzi do silnej integracji z grupami przestępczymi"i co za tym idzie - do \vzrp7 stu wskaźników recvdvwv Kiciper Insclier ?()()5. s 97li Rardzn r.zpcin •/ pn-czuciem odrzucenia osadzeni doświadczają także poczucia niesprawiedliwości. Mechanizm uruchamiający powrolność do przestępstwa polega na tym, że pokrzywdzenie wywołuje chęć zemsty, która od strony emocjonalnej stanowi impuls do działania; od strony racjonalnej koncentruje na określonych celach, a od strony funkcjonalnej służy odbudowywaniu poczucia, bezpieczeństwa, zwiększeniu samooceny, wyrównaniu poniesionych strat i doświadczaniu sprawiedliwości społecznej (Sherman 1993, s. 123-135).

Istotnym elementem w późniejszej readaptacji skazanych jest także fakt ich wcześniejszej przyna^ąości dcLPodkiillui y przestępczej Bardzo niekorzystnym skutkiem jest jej wpływ na wzrost demoralizacji osadzonych. Największa podatność lego typu oddziaływania i tym samym skutkująca największymi problemami resocjalizacyjnymi występuje n^mjndi-ir.ianyrli skazani z tej grupy charakteryzują się wysokim stopniem identyfikacji z wartościami i normami 'po d kuTfu rowy nu, wysoką pozy cj ą w hierarchii grup 'nieformalnych i dużym stminienTiolidaiyzmu wewnąlrzgrupowcgo (Holyst 1999, s. 1396). Z tego też "powodu w ich zachowaniach występuje duże nasilenie różnych fonu agresywności: brutalność, znęcanie się nad słabszymi, pobicia, samouszkodzenia czy głodówki (Machel 1998, s. 472-473). Z tajcinii zaś nawykami i sposbami zachowań ciężko jest ponownie wejść do wolnościowego środowiska społecznego.

Trzeba zaznaczyć, że sam fakt dhioolętniej_jzola£jj_uięziciincj jest czynnikiem utrudniającym przystosowanie osadzonych do warunków życia na wolności: zarówno ze względu na znaczą degradację osobowości, jak i na zerwaną więź ze społeczeństwem (Szelhaus 1968, s. 759-600). Prawidłowość ta może wynikać z faktu, że wraz z wysokością orzeczonej sankcji izolacyjnej u osoby 'znunejsźa^l'Się" entuzjazm i przekonanie o posiadaniu wyraźnych celów życiowych, a jednocześnie nasila się poczucrcHnczdolności do samodzielnego podejmowania decyzji i kierowania własnym życiem (Steuden, Jaworowska 2004, s. 308-3121. Także kara, szczególnie edv nie fest stosowana prawidłowo oraz kiedy następuje niewłaściwy dobór oddziaływań penitencjarnych, który nie uwzględnia systemu potrzeb sprawcy, bywa często nieefektywna do tego stop-nia. że staje sie niekiedy jednym z istotnych czynników recydywy (Holyst 1999, s. 942). Wiąże się to ściśle z blct^ypi-mmcliiianynii przez kj^Irg^yychouowczą w postępowaniu z więźniami. Błędy te mogą polegać na zrywaniu interakcji ^Posadzonymi, rygoryzmie, stosowaniu różnych form przymusu, zachowaniach agresywnych, obojętności i/lub hamowaniu aktywności skazanych. Ich konsekwencją są negatywne doświadczenia izolowanych związane z sytuacjami wy-

ehowawczymi, a także brak zaufania osadzonych do wychowawców i ich umiejętności (Szczepaniak 1996, s. 396).

■    Innym czynnikiem mogącym skutkować w trudności readaptacyjne jest ni-ski nozionircnlizacji programu poprawczego lub zupełny jego brak W za-

" kładach IkamyćhTladzie sięTmaskna spełnianie funkcji represyjno-izolacyj nej W niewielkim stopniu realizowana jest zasada indywidualizacji środków' i metod resocjalizacji w'obec więźniów (Machel 2003, s. 39). Poza tym pozostaje

■    kwestia motywacji skazanych do uczestnictwa w procesie resocjalizacji. Badania dowodzą, że wielu z nich bierze udział w opracowaniu indywidualnego programu oddziaływań z pobudek czysto instrumentalnych: uważają, że dzięki temu będą mieć lepsze warunki odbywania kary, łatwiejszy sposób zdobywania przepustek, większe możliwości uzyskania warunkowego zwolnienia, lepsze traktowanie przez personel więzienny (Szymanowska 2003, s. 189). Taka motywacja skutkuje tym, że skazani przejawiają małą aktywność w zakresie realizacji in-dywidualnych programów' oddziaływania i są nastawieni n^:l kfln<mmpr[ę. nfert -ą-nfe na własną kreatywność (Machel 2003. s. 278-279). Inni skazani natomiast wykazujący zupełny brak motywacji do zmiany dotychczasowego zachowania

' j pozostający bez sprecyzowanych planów po wyjściu na wolnuśćjicc-Ydutą się na odbywanie kaiy pozbawienia wolności w systemie zwykłym i rezygnują r),- ;' z wszelkich działań zmierzających do przygotowania ich do życia w warunkach |!j)T"wolnościowych. ^:

Istotnym i ostatnim w niniejszych rozważaniach elementem, który może

mi

OS

utrudniać społeczną readaptację skazanych jest brnk^wjgidwei opieki kuratorskiej: brak kontroli oraz oceny postępowania i zachowania byłego osacizońe-go na wolności nie będzie sprzyjać kształtowaniu jego konstruktywnych zachowań w warunkach wolnościowych. Ponadto podopieczny nie będzie miał w'tedy możliwości zwrócenia się do kuratora o pomoc w sytuacji doświadczania problemów adaptacyjnych (Machel 2003, s. 285-293).

7. powodu leku przed przyszłością skazani doświadczają silnego napięcia psychicznego już w fazie przygotowania do wolności, a po wyjściu z zakładu ‘ą.V karnego zwykle dochodzi u nich do nasilenia tego stresu ze względu na~zinianę H sytuacji życiowej. Napięcie to jest tym większe ze względu chociażby na wy !■ f "mienione wyżej czynniki, które utrudniają ponowne przystosowanie się do życia w warunkach wolnościowych. Zaakcentowane tutaj nie wyczerpują poruszanego f| a tematu. Czynników utrudniających społeczną readaptację skazanych jest znacznie więcej. Ze względu na oczywiste ograniczenia w mniejszym opracowaniu skon-centrowano się na najbardziej typowych i powszechnie występujących w co-&7._;. dzieiuicj praktyce penitencjamo-terapeutycznej. Zasadna wydaje się głębsza raca nad poruszanym problemem: po pierwsze ze względu na jego złożoność, !|||’': a po drugie po to, by znając przyczyny pojawiających się u byłych skazanych