5

132 Urszula Sobczyszyn •yf- Czynniki utriu-lniajfjce spolcr/ng readaptację skazanych 133

132 Urszula Sobczyszyn •yf- Czynniki utriu-lniajfjce spolcr/ng readaptację skazanych 133

częstsze u młodocianych którzy nic popełnili przestępstwa, niż u tych, którzy ję popełnili (Rliodes, Reiss 1970, nr 7, s. 84). Badacze zajmujący się psychologią

•'.fi:

u

m

..'r

■i

c •: /;

li

• ■

fu

■

Ar

ii:

i filozofią religii wskazują na teligię jako ira fundament rozwoju cech pozytywę-nych. takich iak nadzieja i zaufanie (Wilk 1986) bardzo¹istotnych w budowa-niu relacji interpersonlanych po odbyciu kary pozbawienia wolności. Religia stanowi ostateczne uzasadnienie systemów etycznych i działania moralnego. Daje

nkacli /aIda cln ojrielniiic/.cgo. I chociaż zakład "potrzeb)^mlogiczne wychowanka, to jednak nie

fil

m

tg/

k\y

1

Mii |||

mowania decyzji: w konsekwencji zaś do kolejnych zachowań przestępczych

waniu decyzji, myślenie życzeniowe, oskarżanie siebie, a także silne mechanizmy obronne jak represja, regr esja i fantazjowanie (Zawadzki i in. 1998, s. 27-28).

Zasadniczym elementem w readaptacji skazanych icsl również fakt, na ile każdy z nich przyswoi sobie tzw. wartości przestępcze (Ilolyst. 1999, s. 760)

ponadto poczucie sensu życia, ukazuje godność człowieka, co pozwala z kolei na dokonywanie adekwatnych samoocen i akceptację samego siebie (Dupie 1991). Bez’ tych elementów trudno jest budować nowe życie na wolności w taki sposób, aby w skutecznie pokonywać pojawiające się na drodze egzystencji trudności i problemy.

Bardzo ważnym elementem w readaptacji społecznej skazanych jest leż fakt

1

   ' wania decyzji, co w konsekwencji bardzo często prowadzi do zaburzeń w za-

ji^{2 3}. f ytSTiowamu (Roscwski 1973, nr 3). Czynnikiem utrudniającym readaptację skaza-■ą f nycli będą tu wszelkie skutki wypływające z izolacji więziennej. Są one naj-m f częściej wywołane brakiem zaspokojenia potrzeb związanych z bezpieczeństwem, miłością, afiffacia. stymulacja sensoryczną i informacyjną, autonomią' y. ii" j- Ttćcyzyjną, swobodą działania, czy kontaktami heteroseksualnymi (Ciosek zuui ”'.'iy 'j;^łs. 304-305). Dcprywacja potrzeb w warunkach zakładu kaniego prowadzi do

2

rozpocznie pracę nad rozwojem własnej „kariery przestępczej”. Zjawisko to polega na trwałym lunkcjonowaniu w środowisku przestępczym w wyniku oso-'Tustego wyboru lub „wepchnięcia" w takie otoczenie przez slygmatyzację spo-leczną (Błachut i in. 2001, s. 312). U części osób kariera przestępcza przebiega ' przez trzy etapy: aktywizację, eskalację i zanikanie ze względu na zjawisko przesycenia. U pewnej kategorii sprawców nie następuje jednak proces zanikania czynów zabronionych. W takiej sytuacji dochodzi do rozwoju przestępczości chronicznej, która utrzymuje się przez większość dorosłego życia (Urban 2000, s. 126-127). Dla przestępczego stylu życia charakterystyczne jest to, że jednostka uzyskuje poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji życiowej w wyniku trwałego zaangażowania się w działalność o charakterze przestępczym, której nie powstrzymuje ani groźba ukarania, ani fakt wcześniejszego odbywania kary pozbawienia wolności (Szczęsny 2003, s. 127-128). Wyniki badań empirycznych wskazują, że osoby charakteryzujące się takim stylem życia częściej wchodzą w konflikt z prawem, a popełniane przez nie przestępstwa mają poważniejszy charakter (Dunford, Elliott I9S4, s. 57-861. Cechuje ic mało krytyczny .stosunek do wcześniejszych zachowań niezgodnych z regułami zasad współżycia społecznego (a w zasadzie brak krytycyzmu), brak poczucia winy oraz lckcc---Yrażifćy stosunek do norm moralnych (,v/.ynianowska 2003, s. 290-291).

Poważną trudność stanowić będzie także bnrj^jnnjjlmjmacy oraz braki w posiadanym wykształceniu byłych osadzonych. Wielu skazanych prowadzą-cych wcześniej podczas pobytu na wolności beztroski, mało odpowiedzialny i bezrefleksyjny tryb życia, nic wykształciwszy w sobie poczucia obowiązku i odpowiedzialności za siebie i innych, bez odpowiedniego wykształcenia, potrzebnych kursów i szkoleń z pewnością będzie mieć problemy w znalezieniu, a co więcej - w utrzymaniu pracy zapewniającej im warunki życia na poziomie niezbędnego minimum.

Z krymiuologicznego punku widzenia także religia ma moralne, psychologiczne i społeczne wpływy, które mogą w jednakowym stopniu przestępczość wywoływać i wzmacniać, jak i ją ograniczać i zawężać (Holyst 2000, s. 890). Religijność ma znaczenie, gdy osobowość jednostki kształtuje się w określonych warunkach. Musi wynikać przede wszystkim z identyfikacji z religijnymi rodzicami i być zaszczepiona w dzieciństwie (Gannon 1967, t. 51, s. 418-431). Badaitia empiryczuo-kryminologiczne potwierdziły, że religijna orientacja, rę-LMilarnc chodzeń4n kościoła i uczestnictwo rodziców w zycm rcligi|nyńrśii[~

3

wychow^ym^ talumoM^apewiiicwsźelT^ daje on właściwych warunków do prawidłowego wyuczenia się .języka uczuć” oraz do ukształtowania poczucia bezpieczeństwa. Eoiawiaiące się zaburzenia często mają charakter trwały i w późniejszym okresie życia mogą się przejawiać się w postaci upośledzenia uczuciowego: braku uczuć przywiązania i miłości, niezdolności do nawiązywania kontaktów interpersonalnych, do przyjmowania i dawania uczuć, braku sumienia i poczucia czasu, braku umiejętności hamowania impulsów i kontrolowania swego postępowania (Bielicka, Olechnowicz 1968, s. 287-351), wysokiego poziomu lęku, skłonności do wykorzystywania innych oraz bezwzględności w stosunkach z innymi (Szymanowska 1998, s. 291). Zaburzenia tc z kolei mogą prowadzić do nieumiejętności radzenia sobie w sytuacjach społecznych, zwłaszcza gdy sa to sytuacje trudne i wymagające podej

4. Czynniki utrudniające społeczną readaptację skazanych ściśle związane z faktem przebywania w izolacji więziennej

Jest to szczególna grupa czynników, bowiem wiąże się z osadzeniem i prze-j,5p.?j bywaniem osadzonych w warunkach izolacji, a więc z samym wykonywaniem y”. kary pozbawienia wolności. Bogata literatura wskazuje, że^w zakładach karnych K cżeściei niż w normalnych środowiskach występują negatywne zmiany w psy-„ i Ulice człowieka, zakłócenia w sferze swia7tomoścT, uczuć i procesu potfejmo-