4

j <-■

130

Urszula Sobczyszyn

Czynniki utrudniające społeczny readaptację skazanych...

131

^>i^VNVIl^..h^lu|)v rówieśnic/c - dotyczy to zwłaszcza osadzonych młodocianycli.

Przynależność do takici grupy pozwala odbudować poczucie własnej wartości, oraz poczucie afiliacji i bezpieczeństwa (Hołyst 1999, s. 651). Grupy takichnogą

przybrać postać subkultury albo grupy przestępczej, stąd leż nie tylko utrudniają^-społeczną readaptacją byłych skazanych, a wręcz przeciwnie - przyczyniają się ~d o j ej głębszej demom lizaćj i.

tropowych, hazardu czy seksu, a także uzależnienia krzyżowe oraz uuo^lcd/ciiic

strony wybitne

imr^ślowe. Każdy nadużywany środek powoduje z jednej wzmożenie pobudliwości na podniety, z drugiej strony osłabia zaś silę działania wyższych funkcji psychicznych, paraliżując kontrolę różnych hamulców, jakie na skutek życia społecznego powstają w psychice każdego człowieka (Woronowicz 1994, s. 15-40). W wyniku uzależnienia jednostka traci swą sprawność społeczną i nic jest w stanie prawidłowo wywiązywać się z wyznaczonych dla niej 'roi społecznych, a jej osobowość ulega dezorganizacji. Natomia.śT skazani Tąicf-Ślcdzeni umysłowo cechują się mniejszymi zdolnościami przystosowawczymi w zakresie porozumiewania sic, trybu życia, uspołcczniciiuToraz samodzielności

jJ$C :•

3. Czynniki utrudniające społeczną readaptację skazanych wypływające z iclr osobowości i nabytych doświadczeń (wewnętrzne)

Grupa tych czynników jest bardzo obszerna, dlatego skoncentruję się na kilku najważniejszych. Bardzo ważnym elementem jest to, czy skazany wykazuje cechy charakterystyczne dla konkretnych zaburzeń osobowości: socjopatii, charakteropatii i psychopatii zwanej dziś osobowością dyssocjalną. Cechami charakterystycznymi dla socjopatii są: niezdolność do doświadczania uczuć wyższych (np. poczucie winy, wstyd, empatia, miłość, lek). Oraz niezdolność do 'wykształcenia adekwatnych umiejętności społecznych niezbędnych do nawiązywania i utrzymywania trwałych i bliskich związków interpersonalnych (Lyken '1995). Psychologiczna literatura przedmiotu dostarcza danych wskazujących na to, że sociopaci przejawiają wiele zachowań charakteryzujących się wysokim stopniem ryzyka, a ich skłonności do zachowań przestępczych są praktycznie nie do wyeliminowania (Farrington 1989, s. 79-100). Readaptacja społeczna skazanego może być również utrudniona ze względu na spowodowane orga- '-*$ nicznie uszkodzenia jego funkcji psychicznych. Powoduje to z kolei nieprawidłowy rozwój życia uczuciowo-popędowego, idący w parze z upośledzeniem sprawności intelektualnej. Jednostce takiej trudno jest więc przystosować się społecznie, ale również staje się ona podatna na złe wpływy środowiska i popełnianie tych samych błędów (Hołyst rakteryzuje natomiast między innymi wych z innymi ludźmi, bezosobowy

w podejmowaniu decyzji i zachowaniach (Kostrzewski 1998, s. 941-944).

Innym elementem utrudniającym readaptację są występujące u skazanego żalni rżenia emocjonalne.Tutaj trzeba zwróć uwagę na procesy takie jak: zmia-cY: ; Hy cmocjonalności w kierunku większej impulsywnośei i labilności, częstego występowania agresji o różnym nasileniu i ukiemnkowamu-lliimiciiin uczuć lub “osłabienia filhkcji świadomego kontrolowania nastrojów, dużego nasilenia lęku ^;:s .    . 1/lub stanów niepewności, częstego znużenia i stanów subdcprcsyjnycli, obnizć-

' . ma poczucia własnej wartości oraz zwiększenia nieufności w kontaktach liitcr-£ 'pcrsonaliiycli (llolysl 2002, s. 989-990). Na uwagę zasługuje impulsy wność %—rrraz niska samokontrola, które wywołują trudności w funkcjonowaniu psy-•4 i-,;’: chicznym i społecznym. Trudności psychiczne polegają przede wszystkim na niskiej odporności na frustrację, gwałtowności podejmowanych decyzji, nieczu-lości na krzywdę innych, obniżonej rcfleksyjności, awantumiczości, zmienności zachowań, braku stałych zainteresowań oraz niewielkich zdolnościach planowania odległej perspektywy czasowej (Gasparski 2003, s. 74). Trudności w hink-cjonowaniu społecznym prowadzą często do szybkiej utraty pracy, bczdomno-|: ŚćT, nadużywania cnl-icimu-ji pcy< Imnktywnycli, przystępowania do giup dewia-'cyinycli, popełniania czynów karalnych, a następnie recydywy różnego rodzaju >|* przestępstw (Gierowski 1979, s. 168). Osoby impulsywne są mało wrażliwe,

J| rśkionne do podejmowania ryzyka i stosowania siły, nastawione na doraźne cele,

halnej. Mają trudności w nawią-wywiązywaniem się z długotrwałych zo-

---------....    ----„kich (Hołyst 1999, s. 772).

Kolejnym ważnym czynnikiem jestJmąkjmiicj^ijmśc^Mm^^ ^£_radzcnb^obi^^e^^esem. Codzienna reeczywistość niesie zc sobą wiele ioz-ńycli, częstc^tresig^cycirsytuącji. Niska oc|pnrnnśń nn sirr.s- i trudności w jego przeżywaniu często wiążą sie z niewłaściwymi ‘ nieadekwatmni zaradczymi rj;{iy reakcjanii w sytuacjach społecznych. Do głównych należą: agresja wobec in-Jjj |^y‘yjiych lub skierowana na samego siebie (autoagresja) bądź też reakcje wycofania tendencją do zamykania się w sobie i popadania w różnego rodzaju choroby

cia winy i wstydu, postawa nieodpowiedzialności i lekceważenia norm i zobo-wiązań społecznych, nieumiejętność planowania odległych celów i przewidywa- ' nia skutków własnego postępowania, niezdolność wysiiuwaiua wniosków z dó- :. / świadczeń, brak wglądu w siebie i zdolności adekwatnej samooceny (Jakubik 2003, s. 410—420). Te zaś cechy w znacznym stopniu będą działały na nieko-rzyść w przypadku readaptacji społecznej skazanego po wyjściu na wolność. ..

Kolejnym, bardzo powszechnym czynnikiem utrudniającym readaptację społeczna skazanych są uzależnienia: od alkoholu, narkotyków, leków psycho- \'t'

——I    ..    --------------------

■

ii)VG

ii-'

6 podłożu psychosomatycznym, jak na przykład nerwice; trudności w podejmo-