HPIM4407

78 Antonin* Ostrowską

tworzące specyficzne „getta", w skutek czego zarówno osoby niepełnosprawne jak i reszta społeczeństwa pozbawione były wzajemnych kontaktów (Sokołowska. Ostrowska 1983). Powszechna w naszym społeczeństwie jest natomiast tendencja do rygorystycznych ocen i stosunkowo niska tolerancja dla różnego rodzaju dewiacji (por. Kwaśniewski, Kojdcr 1979; Kwaśniewski 1983).

. Inny kontekst dla spojrzenia na aktualne postawy społeczeństwa polskiego w stosunku do osób niepełnosprawnych wyznacza specyficzne tło systemowych przemian społeczno-ekonomicznych, zachodzących w Polsce od początku lat dziewięćdziesiątych. Szybko następujące zmiany, o tak ogromnym zasięgu wywołały wicie negatywnych zjawisk społecznych — (bezrobocie, zmniejszenie poczucia bezpieczeństwa socjalnego itd.), wpływając na wzrost frustracji i niepokoju społecznego. Doświadczana przez społeczeństwo destabilizacja i stresy żyda codziennego miały niewątpliwie wpływ na relacje międzyludzkie, powodując zarówno okazjonalnie wzrastającą nietolerancję jak i solidaryzm ze słabymi i nieprzystosowanymi.

Przemiany ekonomiczne, a szczególnie ograniczenie interwencjonizmu państwowego w sferze gpspodarki spowodowały załamanie się systemu spółdzielczości inwalidzkiej, uprzywilejowanej uprzednio preferencjami podatkowymi, a która w warunkach polskich odpowiedzialna była nie tylko za zatrudnienie osób niepełnosprawnych ale także ich rehabilitację. Gwałtowane odcięcie ludzi niepełnosprawnych od tych możliwości pogorszyło w drastyczny sposób ich sytuację życiową. Zarówno w mediach jak i wystąpieniach polityków — ludzie niepełnosprawni, obok nowo powstałej kategorii bezrobotnych, byli najczęściej wymieniani jako ci, którzy ponoszą największe koszty procesów transformacji.

Sytuacja ludzi niepełnosprawnych uległa uregulowaniu (przynajmniej w sensie prawnym¹) w ciągu nasrępnego roku. Paradoksalnie jednak jej obraz społeczny jako grupy szczególnie poszkodowanej doprowadził do zwiększonej Iconcen-rracji uwagi na jej problemach i w konsekwencji dyskusji nad miejscem niepełnosprawnych w naszym społeczeństwie, szansami i możliwościami ich pełniejszej integracji. Wszystkie te wydarzenia tworzą niewątpliwie istotny kontekst analizowanych tu postaw społeczeństwa polskiego w stosunku do ludzi niepełnosprawnych na początku lat 90-tych.

W tej sytuacji badania postaw w stosunku do osób niepełnosprawnych stają się ważnym elementem społecznej diagnozy poprzedzającej wprowadzanie proincegracyjnych rozwiązań społecznych. Mogą bowiem dostarczyć informacji na temat aktualnego stosunku społeczeństwa do inwalidów, gotowości do ich akceptacji w różnych sytuacjach, oczekiwań związanych z zachowaniem osób niepełnosprawnych i prawdopodobnych zachowań w stosunku do nich. Pozwalają określić te sfery życia społecznego i kontaktów międzyludzkich, w których integracja może być spontaniczna i naturalna, oraz te, które wymagają działalności edukacyjnej, tworzenia płaszczyzn dla wzajemnego zrozumienia i umiejętności bycia razem. Chodzi tu także o z pozoru tak zwyczajne sprawy jak — umiejętność oferowania właściwej pomocy i zwracania się o nią.

< Postaw)' społeczeństwa polskiego stosunku do osób niepełnosprawnych były przedmiotem badania zrealizowanego w roku 1993 na ogólnopolskiej próbie reprezentacyjnej do-

1

Zostało to dokonane ustawą sejmową / 9 maja 1991 roku. o zatrudnieniu i tehehilitacji osób niepełnosprawnych, która zakreśliła też zręby podstaw polityki społecznej państwa wobec tej grupy.