HPIM4412

Antonina Ostrowską

88

widoczność (czy euidentness) poszczególnych niesprawności i ich natrętną obecność (obtruswencss) w interakcjach (Goff-man 1963). Zróżnicowany stosunek społeczny do nich pokazuje, jak bardzo społecznym konstrtiktem są więc poszczególne clioroby i kalectwa.

2..i.Spoteczne wizerunki osób niepełnosprawnych

Realizowane badanie wykazało, że cechy najczęściej* przypisywane ludziom niepełnosprawnym charakteryzują ich w większości jako ludzi słabych, lękliwych, nerwowych, samotnych, wycofujących się, niepewnych siebie, niezadowolonych z życia, ubogich. Występowanie tych cech pozostaje ze sobą w wyraźnym korelacyjnym związku (tabela 3): możemy zatem mówić, że stanowią one elementy stereotypu, uogólnionego obrazu osób niepełnosprawnych w społeczeństwie. Sposób ich widzenia kojarzy się więc prawie wyłącznie z niepowodzeniami życiowymi, a nie z jakimikolwiek sukcesami Osoby niepełnosprawne zasługują na współczucie i wymagają pomocy, nie są jednak widziane jako partnerzy różnych przedsięwzięć życiowych, posiadający wprawdzie pewne ograniczenia. ale przecież także i możliwości. Takie postrzeganie niepełnosprawnych ma oczywiście konsekwencje praktyczne, niejednokrotnie z góry pozbawiające szans osobę niepełnosprawną. Przypisana im etykieta słabości, bezradności i uzależnienia eliminuje ich z wielu aktywności, a w sytuacji jej zintcrnalizowania przez osobę niepełnosprawną może się także stać elementem koncepcji jej własnej osoby (Scott 1969)-

¹ Za najczęściej występujące achy uznam* te. które uzyskały ponad 60 wyborów z listy 24 różnych cech.

Tabela 3.

Współwystępowanic cech składających się na stereotyp niepełnosprawnych (współczynniki korelacji Pcarsona)

Cechy	Słabi	Lękli wi	Sa mo tni	Ner wowi	Nie-lodowo leni a tycia	Nic- 1 pewni ucbic	Ubo der
Słabi	1.00	35 _	.16	-20	.22	.23	.19
1 ckliwi		1-00	.13	.21	.21	.32
Samotni			1.00	.19	20	1~
Nerwowi				1.00	.34	28
Nicutlowo-Ictii a życia					1.00	35	27
Niepewni siebie						1.00	.24
Ubo«ł/v							1.00

(Wszystkie współczynniki istotne na poziomic p < O.OOl)

Poszukiwania wewnętrznych spójnych wymiarów cech, które w opinii publicznej dobrze charakteryzowały osoby niepełnosprawne wykazały, że układają się one w dwa niezależne czynniki*. Pierwszy z nich koncentrował zmienne reprezentujące słabość psychiczną, (słabi, lękliwi, niepewni siebie etc.), drugi cechy utrudniające interakcje społeczne a więc współodpowiedzialne za izolację społeczną (skryci, podejrzliwi, zgorzkniali etc.). Postrzeganie niepełnosprawnych przez pryzmat słabości pojawiało się częściej wśród osób starszych i niżej wykształconych, natomiast postrzeganie przez pryzmat ich relacji z innymi ludźmi występowało częściej wśród osób młodych i bardziej wykształconych. Warto tu jednak dodać, żc określony sposób tego postrzegania nic determinował wici

• /.j*u»Nowłino procedurę princip*! componenu. Uzyskane dwa czynniki wyjaśniały 45% wariancji. ( I — 32%. II — 13%).