HPIM4408

Antonina Ostrowską

80

rosłej ludności naszego kraju¹. Celem badania była charakterystyka postaw i stereotypów różnych grup społecznych, dotyczących poszczególnych rodzajów niepełnosprawności w ogóle i postaw w stosunku do osób niepełnosprawnych. Interesował nas zarówno komponent poznawczy, emocjonalny, jak i behawioralny tych postaw.

Badania te zostały zrealizowane w oparciu o kwestionariusz stanowiący w znacznej mierze kopię kwestionariusza użytego przez tę sama autorkę w badaniu postaw w stosunku do osób niepełnosprawnych, zrealizowanym w roku 1978 (Ostrowska 1981). Pozwoliło to na ocenę ich dynamiki — przemian zachodzących w stosunku do osób niepełnosprawnych i sposobu ich postrzegania w ciągu okresu minionych 15 lat. W szczególności interesujące wydawało się porównanie stopnia „otwartości” naszego społeczeństwa dla osób niepełnosprawnych (a więc gotowości do akceptacji modelu integracyjnego), a także identyfikacja czynników, które owemu „otwieraniu się” sprzyjają.

Niewielkie ramy objętościowe niniejszego artykułu uniemożliwiają bardziej szczegółowe przedstawienie uzyskanych wyników. Skupimy się zatem na ilustracji kilku wybranych tez, dotyczących społecznego definiowania osób niepełnosprawnych, posiadanych kontaktów i wiedzy na ich temat, sfer odczuwanych dystansów i ich siły.

—    W potocznym rozumieniu termin „niepełnosprawność” odnosi się wyłącznie do kalectwa fizycznego — lub innych widocznych rodzajów dysfunkcji;

—    Znajomość problemów życiowych osób niepełnosprawnych jest powierzchowna i sprowadza się głównie do najbardziej widocznych atrybutów kalectwa;

Postawy społtWfistiM pohkiego..._JLL

—    Brak jest u nas ukształtowanych wzorów interakcji pomiędzy osobami niepełnosprawnymi a innymi ludźmi;

—    Akceptacja integracyjnego modelu żyda społecznego z osobami niepełnosprawnymi jest zróżnicowana zarówno ze względu na sferę tych kontaktów jak i rodzaj kalecrwa osoby niepełnosprawnej;

—■ Potoczne wyobrażenia o osobach niepełnosprawnych koncentrują, się na ich słabościach i ograniczeniach. Nie dostrzega się natomiast ich możliwości, zdolności, wszelkiego rodzaju osiągnięć;

—    W społeczeństwie naszym ciągle jeszcze pokutują szko- _ dliwc przesądy, upatrujące w kalectwie karę za grzechy, złe ^} uczynki itd.;

—    W odczuciu społecznym szanse na osiąganie przez osoby niepełnosprawne ważnych społecznic dóbr są niższe niż w przypadku pozostałej części społeczeństwa. Nic zawsze jednak odczuciu temu towarzyszą tendencje egalitaryzujące.

—    Postawy prointegracyjne, tolerancja i zrozumienie problemów żydowych osób niepełnosprawnych wzrastają wraz z wykształceniem, a także częstotliwością i bliskością kontaktów osobistych z nimi.

2. Wybrane wyniki badania 2. /. Potoczne definicje ludzi niepełnosprawnych

Problem definicji niepełnosprawności jest ostatnio w Polsce przedmiotem licznych debat specjalistów. Brak precyzyjnych kryteriów określenia i pomiaru tego zjawiska od lat stwarza problemy związane przede wszystkim z dostępem osób niepełnosprawnych do określonych świadczeń i uprawnień. Jednak w sytuacji wycofywania się państwa z jego funkcji

1

Szczegółowe dane prezentujące strukturę tudanej próby, koncepcję badania i uzyskane wyniki zaprezentowane są w: Osuowslu (1994).