HPIM5170

kolo 11zębnik) •U,

c- luz wierzchołkowy

j_n- luz międzyzębny (normalny)

okręgi toczne li 2

koto 2

RYS. 3.8.

Określenie luzu obwodowego, wierzchołkowego i odległości osi w parze kół zębatych kątowych koła 2, a w konsekwencji brak momentów sił bezwładności. Jeżeli para kół spełnia ten warunek, to ruch kół będzie taki, jaki powstanie w wyniku toczenia się bez poślizgu po sobie dwóch okręgów. Okręgi te nazywają się okręgami rocznymi. Suma promieni okręgów tocznych (d_w\/2)+(dia/2) jest odległością osi kół a_w.

Na rysunku 3,8 zaznaczono luzy: wierzchołkowy i międzyzębny - konieczne dla poprawnej współpracy kół zębatych. Luz wierzchołkowy c jest to najkrótsza odległość na prostej łączącej środki obu kół między walcem podstaw jednego koła a walcem wierzchołków koła drugiego. Luz ten jest niezbędny dla polepszenia warunków smarowania zębów (stanowi coś w rodzaju dodatkowego zbiorniczka oleju). Obok luzu wierzchołkowego konieczny jest również odpowiedni luz boczny, który powinien zapewnić właściwą grubość filmu olejowego między współpracującymi bokami zębów. Wielkość tego luzu zależy także od stopnia rozszerzalności cieplnej materiału kół zębatych. Luz boczny może być wyrażony dwiema wielkościami: jako luz obwodowy lub normalny. Na rysunku 3.8 zaznaczono luz normalny j„. który przedstawia najkrótszą odległość między niepracującymi bokami przy istnieniu kontaktu boków pracujących. Luz obwodowy j, przedstawia natomiast długość łuku okręgu tocznego, o który można obrócić koło, aby doprowadzić boki nie pracujące do styku, podczas gdy koło współpracujące jest unieruchomione.

W niektórych mechanizmach luz międzyzębny jest niepożądany, na przykład w mechanizmach naprowadzających; stanowi wówczas tzw. błąd martwy. W celu zniwelowania tego błędu przekładnie takie wykonuje się z międzyzębnym luzem zerowym lub specjalnie kasowanym.

3.2.1.2. Podstawowe prawo zazębienia

Podstawowe prawo zazębienia określa warunki, jakie muszą spełniać zarysy zębów, aby zapewnić stałość stosunku prędkości kątowych kół współpracujących. Dla sprecyzowania tych warunków rozpatrzmy współpracę zarysów zębów kół / i 2 przedstawionych na rys. 3.9.

RYS. 3.9.

Współpraca zarysów zębów kół zębatych: B - punkt przypora. C - punkt centralny zazębienia (punkt toczny). 0\. Oz - osie obrotu kół. r„|. r_lv2 - promienie toczne. i>|. V2 - prędkości obwodowe w punkcie B. v_n - składowa prędkości V\. o? prostopadła do zarysów zębów w punkcie fl, wj. w; -składowe prędkości u\. v> styczne do zarysów zębów w punkciefl.tui.ft>;- prędkości kątowe kół /, 2

Zarysy zębów stykają się w punkcie B. Przez punkt B przeprowadzono normalną NN i styczną TT do zarysów zębów współpracujących. Normalna przecina odcinek 0\0i w punkcie C. Z punktów 0\ i (h poprowadzono prostopadłe do normalnej. Zakładamy, że koło / obraca się wokół osi 0\ z prędkością kątową toj , a koło 2 wokół osi 02 z prędkością (o2. Należy zauważyć, że dla rozważanego zazębienia zewnętrznego zwroty wektorów prędkości kątowych g>i i <02 są przeciwne. Przyjmując oznaczenia podane na rys. 3.9, wyznaczamy prędkości punktów zarysów pokrywających się z punktem B:

- prędkość punktu B zarysu koła /
1/1 = a)\r\	(3.17)
- prędkość punktu B zarysu koła 2
U2 — 0)2 Wź	(3J8)

243