IMAG0065

z krytyką i oceną, która ma charakter samokrytyki i samooceny. Przesunięcie tych pojęć do dziedziny odrębnej od praktyki przekla-dowczej stanowi zatem zabieg formalny, który przyczynia się do uproszczenia modelu, ale w nieuzasadniony sposób znosi omówione w ekskursie dystynkcje pomiędzy poszczególnymi procedurami natury semantycznej. Ekwiwalencja jest pojęciem „relacyjnym” (relational), określanym na podstawie relacji pomiędzy tekstem oryginału a tekstem przekładu (por. Gerzymisch-Arbogast 1994:99). Przekład ma charakter ewaluacyjno-decyzyjny: tłumacz rozpoznaje, ostała i rewiduje relacje pomiędzy obu tekstami podejmując, rewidując i zatwierdzając własne decyzje.

Przełdadoznawsrwo oparte na lingwistyce tekstu zmierza do wychwycenia elementów konstytutywnych danego typu tekstu, by następnie potraktować je jako rawarianty w procesie konstrukcji tekstu przekładu. Traktuje ono tekst jako produkt procedury stwarzania tekstu, która jest zakotw iczona w pewnej sytuacji, i w której współdziałają czynniki syntaktyczne, semantyczne i stylistyczne, w zależności od kryteriów komunikacyjnych. Zadaniem przekładoznawstwa jest wykrycie tych czynników, uporządkowanie ich według kryterium dystrybucji, stwierdzenie wzajemnych powiązań pomiędzy funkcją a konstytucją teksatu oraz wyprowadzenie z nich wniosków co do procedury przekładowczej (i b. 137).

Wilss podkreśla przy tym problematyczność rozstrzygnięcia kwestii typu tekstu, która jest też podnoszona w pracach Reiss: większość tekstów nie ma bowiem charakteru „czystego”, lecz mieszany²⁵. Na dwóch przeciwstawnych biegunach znajdują się pod tym względem teksty fachowe i literackie: w pierwszych z nich dominuje pierwiastek treści i terminologia jednoznaczna (ekwiwalencja jeden do jednego, denotacja), w drugich zaś treść jest ściśle powiązana z formą czyli denotacja ma miejsce poprzez konotację (Wilss 1977:150f).

^v W przypadku tekstu o charakterze mieszanym wykodowanic wszystkich cech konstytutywnych oraz ewentualne ustalenie ich hierarchii jest już interpretacją.

Interesującym elementem teorii Wilssa jest typologia trudności przekładowczych, która należy do przekładoznawstwa stosowanego o orientacji prospektywnej²⁶. Jako trudność przekładowczą Wilss definiuje sytuacją, w której niemożliwej jest leksykalna, syntagma-tyczna lub syntaltyczna odpowiedniość jeden-do-jednego pomiędzy danym segmentem tekstu wyjściowego i docelowego i substytucyjne procedury przekładowcze przyniosłyby efekt w postaci wyraźnie widocznego niedociągnięcia językowego (ib. 203).

Proponowany przez Wilssa model typologizacji trudności prze-kladowczych obejmuje cztery sposoby istnienia jązyka oraz sześć jednostek funkcjonalnych jązyka i wygląda następująco (ib. 211):

	morfem	leksem	Grupa wyrazowa (syntagma)	Zdanie poboczne	zdanie	Jednostki 1 lingwistyki tekstu
System jązyka						1
Norma użytkowa I
Norma użytkowa 11
Styl indywidualny

System języka (jako langue) obejmuje tu gramatykę i leksykę, norma użytkowa I oznacza normy ogólne, norma użytkowa II normy specyficzne dla kontekstu sytuacyjnego. Jednostki lingwistyki tekstu to specyficzne momenty konstytutywne danego tekstu, np. szyk zdania, czy partykuły tonujące.

Według tego modelu Wilss proponuje przeprowadzanie badań empirycznych na określonych typach tekstów, które mogłyby dostar-

!( Orientacja prospektywna obejmuje ponadto dydaktyką przekładu, zaś orientacja retrospektywna analizą błądów oraz krytykę przekładu (por. Wilss 1977:194). Co ciekawe, badanie trudności nic jest tożsame z analizą błądów, ani też ich wskazywaniem w ramach krytyki przekładu. Chodzi tu raczej o antycypacją możliwych trudności, w oparciu o lingwistykę kontrastywną.

117