IMAG0175 (11)

I i

26 Wyniki badań

1)    kości małe    < 303 mm,

2) kości średnio małe    304 — 324 mm,

3) kości średnio duże    325 - 336 mm,

4)    kości duie    > 337 mm.

Procentowy udział każdej z tych grun w poszczególnych zespołach chronologicznych był tóżny (tab. 4). W zespole C znała. • się tylko kości małe i średnio małe, w tysiącleciu D zmniejszył się odsetek kości małych i średnio małych, natomiast zwiększył u-dział kości średnio dużych. W zespole E udział kości małych jest dość znaczny, odsetek zaś średnio małych i średnio duiych mniejszy niż w zespole poprzednim; w zespole tym wystąpiły ponadto kości duże.

RYSUNEK 2. Morfogfawy kolei ptCMlłaMowiJ; ... _ zespół C,-----    - zespół D.- -

zespół ff; • - długość ng|wtgtuza, k » długość boczna, c - szerokość nasady bliższej, d - szerokość trzonu, a - aaerokuić nasady datiMj

TABELA 4. Zestawienie udziału koła promieniowych o różnej długości w zespołach chronologicznych Grupa kości Zespół chronologiczny*^

	A	B	c		D		E
	liczba %	liczba %	liczba %		liczba %		liczba	%
Małe	— —	_ _	1	50,0	1	10,0	22	30,0
Średnio małe	-	-	1	50,0	3	30,0	17	23,3
Średnio duie	-	-	-	-	6	60,0	20	27,4
Duże							14	19,2

^al Oznaczenia jak w tabeli 2.

Wyniki badań 27

O zmianach, którym podlegała koić promieniowa w ciągu trzech tysiącleci świadczą także jej morfogramy (rys. 2). Morfogram liniowy ‘lustrujący proporcje tych kości w zespole C układa się zdecydowanie poniżej średniej w obu wymiarach długości a także poniżej, lecz w znacznie mniejszej odległości w wymiarze szerokości trzonu. Szerokości nasad: bliższej i dalszej w analizowanym okresie przewyższają w niewielkim stopniu wartości kości wzorcowej. Wobec powyższego kości promieniowe w zespole chronologicznym C są względnie krótkie, o niezbyt szerokim trzonie i odpowiednio szerokich nasadach. Odległość morfogramu liniowego kości promieniowych z zespołu C od morfosramu podobnych kości w zespole D, szczególnie w wymiarach długości, jest znaczna. Świadczy to o dużym tempie przemian wymiarów omawianych kości, w analizowanym okresie, między wymienionymi zespołami.

Średnie wymiary kości promieniowych w zespole chronologicznym D wszystkich badanych cech nieznacznie przewyższają średnią ogólną, a morfogram ich proporcji układa się w stosunku do niej prawie równolegle. W zespole E natomiast kości promieniowe odznaczają się nieco niższymi wielkościami poszczególnych parametrów w porównaniu do tysiąclecia poprzedniego, ich morfogram liniowy zaś prawie pokrywa się z wartościami średniej.

X Kość śródręcza III

Zbadano łącznie wymiary 189 kości śródręcza III (tab. 5). Wymiary jedynego egzemplarza z zespołu A zdecydowanie przewyższają wszystkie średnie parametry obliczone dla kości z zespołu C. Większość wymiarów kości śródręcza III z zespołu A jest natomiast swoją wielkością zbliżona do średnich wartości z zespołu D.

W pozostałych zespołach chronologicznych następuje w miarę upływu czasu, stopniowe zwiększanie wymiarów omawianej kości (tab. 5). Różnice takich wymiarów, jak długość największa i długość boczna, między kośćmi sąsiadujących ze sobą zespołów, są statystycznie istotne. W przypadku szerokości trzonu i szerokości nasady dalszej stwierdzono taką istotność między wartościami średnimi z zespołu C i D. W odniesieniu do wszystkich analizowanych wymiarów odnotowano statystycznie znamienny wzrost między wartościami z zespołu chronologicznego C i E (w ciągu 3 tys. lat).

Najwyższe wskaźniki szerokościowo-długościowe osi kość śródręcza III pochodząca z zespołu A (tab. 6). W pozostałych kolejnych zespołach wskaźnik szerokości nasady bliższej ulega stopniowemu zmniejszeniu. Nieco inaczej zmienia się wskaźnik szerokości trzonu, którego wartość w zespole D nieznacznie wzrasta, w zespole następnym zaś (£') obniża się i zbliża do wielkości w zespole C. Bardzo podobnie do poprzedniego zmienia się w analizowanych tysiącleciach wskaźnik szerokości nasady dalszej.

Brauner (Kratochvil 1969, Calkin 1972b), na podstawie wartości wskaźnika szerokości trzonu kości śródręcza III, wprowadził podział omawianych przez siebie koni na $ grup. Według tego podziału, kość śródręcza III z zespołu A w naszym materiale, należała do osobnika z grupy półcienkonogich (tab. 7). Do tej grupy koni należał także największy odsetek kości w pozostałych zespołach chronologicznych. Odnotowano ponadto tendencję do zwiększania, w miarę upływu lat, udziału kości śródręcza lii koni średnio grubo-nogich, zmniejszania zaś kości koni grubonogich.