~LWF0021 (4)

mitemu pochodzeniu. Znaczna wszelako część zakopanych wraz z nimi przedmiotów, zwłaszcza drogocennych, znikła, kurhany bowiem zostały splądrowane jeszcze w średniowieczu; w burcie okrętu z Hekstad jacyś rabusie wybili wielki otwór, przez który w^ryciągnęli wszystkie wartościowe rzeczy. Zachowały się jednak same okręty, i to — mimo uszkodzeń spowodowanych ciężarem pokrywającej je ziemi — w zupełnie niezłym stanie dzięki gliniastemu mułowi, w którym się znajdowały, nie przepuszczającemu powietrza i izolującemu drewno od wpływów atmosferycznych. Okręty zostały odrestaurowane i są obecnie wystawione w specjalnym muzeum w Oslo.

(Mają one mniej więcej jednakową długość: od 20 do 23 metrów; w części środkowej osiągają szerokość od 4 do 5 metrów. Okręty wikingów różniły się od okrętów skandynawskich wcześniejszego okresu trzema podstawowymi cechami. Po pierwsze: doskonalszym systemem sterowania; poza długimi, pjęeio- lub jześgiojjifttrowymi wiosłami (okręt odnaleziony w Tune posiadał 11 par^wtoseł, hekstadzki — 16, a oseberski — 15) oraz większym sterem miały też one maszt żaglowy (na północy nazywano go „staruszkiem^,,), podczas gdy ich poprzednicy poruszani byli wyłącznie za pomocą wioseł. Żagig]^ pojawił się na północy na krótko przed, epgką-wikingów. Dzięki niemu fi^cmfe^więK^szyła^się zdolność manewrowania. Okręty Normanów mogły iść nie tylko z wiatrem, ale i pod wiatr. Po drugie: ich kile (wyciosane z pni) były bardzo wydatne, co zwiększało stabilność okrętów. Miały one niewielkie zanurzenie, mogły więc przybijać do brzegów nawet poprzez płycizny oraz posuwać się w górę rzek. Wreszcie, ich burty zbijane były z wąskich i giętkich listew, umocowywanych wręgami, dzięki czemu cała konstrukcja osiągała znaczną elastyczność. Okręty takie mogły się nie obawiać wysokiej fali. Mistrzostwo ich twórców, znakomite walory żeglarskie tych okrętów mogły być wyłącznie wynikiem długotrwałego rozwoju korab-niictiwa w okresie -poprzedzającym wyprawy wikingów^ Na okrętach pochodzących z VII i VIII w. Skandynawowie żeglowali tylko po wodach Bałtyku, stosunkowo spokojnych. Wyjść śmiało na Morze Północne i Atlantyk

mogli dopiero wówczas, gdy osiągnięte zostały nowe, znaczne sukcesy w dziedzinie konstruowania okrętów, o których doskonałości świadczą znaleziska w kurhanach południowej Norwegii, a także w innych miejscach.

W okrętach wikingów odkopanych przez archeologów nie było ławek dla wioślarzy. Widocznie wiosłowali oni, siedząc na swych kuferkach. Walory żeglarskie tych okrętów zostały sprawdzone w praktyce. W 1893 r. wykonano dokładną kopię okrętu z Hekstad i następnie norweska załoga w niespełna miesiąc przepłynęła nim Atlantyk podczas sztormowej pogody. Po zakończeniu rejsu kapitan okrętu wydał mu znakomitą opinię. W szczególności podkreślił łatwość sterowania statkiem; nawet w czasie burzy wystarczało, że przy sterze znajdował się tylko jeden człowiek.^1-1

j^Unosząc wysoko ponad fale swój dziób, mieniąc się żółtym i niebieskim kolorem tarcz umocowanych wzdłuż burt, okręt pod czworokątnym żaglem szybko i dumnie pędził na spotkanie burz i nieznanych lądów, posłuszny pewnej ręce doświadczonego sternika. Zdawało się, że po morzu mknie potwór z bajki. Wyrzeźbiona na dziobie drewniana głowa smoka lub węża dawała okrętowi — według ówczesnych wierzeń — magiczną .siłę, chroniła go przed złymi duchami i -siała grozę wśród nieprzyjaciół./Gdy wikingowie przybijali do brzegu lub wyciągali okręt" na ląd, zdejmowali głowę potwora, ażeby nie rozgniewały się bóstwa miejscowej „Smok”, „Wielki Wąż” — oto nazwy, jakie wikingowie nadawali swoim okrętom.

ęDkręt służył nie tylko wioślarzom i wojownikom. Często na pokładzie znajdowali się również ich domownicy wraz z dobytkiem. Mieszkańcy północy ogromnie troszczyli się o swe okręty. W przerwach między wyprawami chronili je przed złą pogodą w specjalnych szopach.,

Skandynawowie epoki wikingów konstruowali okrety różnych typów. Niektóre z nich, przeznaczone do żeglugi wzdłuż wybrzeży i w ujściach rzek, wyposażone były w mniejszy kil. Do tego typu należy okręt w 1935 r. odkryty w Ladby, na duńskiej wyspie Fyn.¹⁵ Inne, wyróżniające się większymi zdolnościami manewrowania

47